Autor: Katarzyna Maćkowska

Temat: Oświecenie: Jean‑Jacques Rousseau: krytyka cywilizacji i postępu

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele lekcji (językiem ucznia):

• Poznasz zarys poglądów Jeana‑Jacquesa Rousseau i jego projekt modelu społeczeństwa.

• Spróbujesz prześledzić źródła i inspiracje krytyki postępu według Rousseau.

• Ocenisz, czy myśl Rousseau, z zawartą w niej krytyką cywilizacji, pozostaje inspirująca w dzisiejszych czasach.

Cele operacyjne. Uczeń:

• zna poglądy Jeana‑Jacquesa Rousseau oraz zarysowany przez niego model społeczeństwa

• analizuje źródła i inspiracje krytyki postępu według Rousseau;

• ocenia pozostałości myśli oraz krytyki cywilizacji Rousseau.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm;

• nauczanie wyprzedzające.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja;

• metoda akwarium;

• debata;

• praca z multimedium;

• quiz.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał: „Oświecenie: Jean‑Jacques Rousseau: krytyka cywilizacji i postępu” ze wskazaniem na znajdujący się w lekcji tekst źródłowy. Uczniowie przygotowują przykład jednego dzieła sztuki korespondującego z treścią wskazanego tekstu, wraz z uzasadnieniem.

2. Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z medium w sekcji „Audiobook”.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel przedstawia uczniom temat lekcji i cele zajęć, które wyświetla przy użyciu tablicy interaktywnej lub rzutnika, oraz wspólnie z uczestnikami zajęć ustala kryteria sukcesu.

2. Dyskusja wprowadzająca. Nauczyciel, za pomocą dostępnego w panelu użytkownika raportu, weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji. Prosi wybranego ucznia o przeczytanie pytania znajdującego się we wprowadzeniu do e‑materiału: Co działo się z ludzkimi duszami, kiedy nauki i sztuki zmierzały do doskonałości? i rozpoczęcie dyskusji na podstawie przeczytanego przed lekcją tekstu. Po zakończeniu dyskusji chętna/wybrana osoba przedstawia wnioski.

3. Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: poglądy Jeana‑Jacquesa Rousseau i jego projekt modelu społeczeństwa.

Faza realizacyjna:

1. Metoda akwarium. Uczniowie dzielą się na dwie grupy. Nauczyciel informuje, że będą oni dyskutować, wykorzystując do tego metodę akwarium. Następnie wyjaśnia zasady dyskusji oraz określa jej czas. Pierwsza grupa uczniów siada w kręgu i prowadzi rozmowę na temat: Czy krytyka postępu według Rousseau była słuszna, czy nie? Druga grupa obserwuje i zapisuje swoje spostrzeżenia dotyczące doboru i skuteczności argumentów, przestrzegania zasad dyskusji i jej ogólnego przebiegu.
   Po upływie wyznaczonego czasu następuje zamiana ról między grupami. Na zakończenie wybrane lub chętne osoby przedstawiają na forum klasy swoje spostrzeżenia i wnioski.

2. Praca z multimedium. Uczniowie dzielą się na 4‑osobowe grupy i pracują z tekstem źródłowym, postępując według ustalonego trybu pracy:
   – Wstępne rozpoznanie. Określenie nadawcy i odbiorcy tekstu.
   – Określenie tematu przywołanego fragmentu.
   – Identyfikacja problemów poruszonych w tekście.
   – Wypisanie pytań lub argumentów zawartych w tekście.
   – Postawienie tezy interpretacyjnej i wspólna dyskusja z przywołaniem argumentów.
   – Przywołanie kontekstów: historycznych, filozoficznych oraz wynikających z własnego doświadczenia ucznia.
   Nauczyciel może wyznaczyć zdolnego ucznia do pomocy określonej grupie lub grupom uczniów (ekspert).

3. Praca z tekstem źródłowym. Jeśli starczy czasu, uczniowie, odwołując się do przeczytanego tekstu źródłowego, indywidualnie odpowiadają na pytanie z polecenia nr 2. Nauczyciel prosi wybrane lub chętne osoby o przedstawienie rezultatu pracy.

4. Praca z drugim multimedium. Uczniowie zapoznają się z materiałem w sekcji „Ilustracja interaktywna”. Klasa dzieli się na grupy. Każdy zespół opracowuje odpowiedzi do poleceń i ćwiczeń. Nauczyciel komentuje rozwiązania uczniów.

5. Uczniowie, na podstawie zebranego w domu materiału, podają na forum klasy własne przykłady ilustrujące poruszane w poleceniach i ćwiczeniach zagadnienia. Wspólna dyskusja nad trafnością i zastosowaniem przykładów.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie, na podstawie wiedzy zdobytej przed lekcją oraz podczas lekcji, układają trzy zadania quizowe związane z tematem zajęć, które następnie dają do rozwiązania wybranej osobie z klasy. W ten sposób utrwalają zdobytą wiedzę i umiejętności.

Praca domowa:

1. Napisz pracę argumentacyjną na temat: Czy rozwój nauki i techniki wpływa na moralność człowieka? Czy współczesny człowiek, korzystający z dóbr nowoczesnej cywilizacji, jest lepszy od ludzi, którzy dawniej tych dóbr byli pozbawieni?. Swoją wypowiedź poprzyj odpowiednimi argumentami.

Materiały pomocnicze:

• Drozdowicz Z., Czego powinni nauczyć się filozofowie i czego mogą oni nauczyć innych?, w: „Filo‑Sofija” 26(2014/3), s. 29–40.

• Rousseau J. J. , Trzy rozprawy z filozofii społecznej, tłum. H. Elzenberg, Warszawa 1956

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Uczniowie zapoznają się z multimedium w sekcji „Audiobook” i przygotowują do niego pytania. Następnie zadają je sobie nawzajem, sprawdzając stopień przyswojenia jego treści.