Scenariusz zajęć

Autor: Agnieszka Dreczko, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Otrzymywanie kwasów poprzez wypieranie go z jego soli.

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego - kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym.

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

7) projektuje i przeprowadza doświadczenia pozwalające otrzymać różnymi metodami: wodorotlenki, kwasy i sole; pisze odpowiednie równania reakcji;

Zakres rozszerzony

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

7) projektuje i przeprowadza doświadczenia pozwalające otrzymać różnymi metodami: wodorotlenki, kwasy i sole; pisze odpowiednie równania reakcji;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• opisuje metodę otrzymywania kwasów poprzez wypieranie go z jego soli;

• opisuje, w jaki sposób określa się moc kwasów;

• pisze i uzgadnia równania reakcji chemicznych;

• projektuje i przeprowadza doświadczenia, w których otrzyma kwas poprzez wypieranie go z jego soli.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• dyskusja dydaktyczna,

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• eksperyment uczniowski;

• wirtualne laboratorium;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablice chemiczne;

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu/smartfony, tablety;

• tablica interaktywna/tablica;

• rzutnik multimedialny;

• aplikacja Mentimeter.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje pytanie: Czy zajdzie reakcja chemiczna między azotanem(V) potasu a kwasem siarkowym(VI)?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół sposobów otrzymywania kwasów nieorganicznych. Nauczyciel może wykorzystać aplikację Mentimeter z wykorzystaniem tabletów/smartfonów.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, jakie zostaną użyte w czasie lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Analiza materiału źródłowego w e‑materiale – otrzymywanie kwasów poprzez wyparcie ich z ich soli. Nauczyciel inicjuje krótką dyskusję.

2. Wirtualne laboratorium – praca w parach. Każda para podejmuje próbę otrzymać kwas poprzez wyparcie go z jego soli w wirtualnym laboratorium.

3. Każdy uczeń otrzymuje kartę pracy (materiał pomocniczy) i opisuje przebieg wykonywanego doświadczenia 1 (problem badawczy, hipoteza, schemat doświadczenia, obserwacje, zapis równania reakcji chemicznego oraz wnioski). Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów i wspiera ich w czasie pracy. Po pracy chętni lub wskazani uczniowie prezentują cały opis przebiegu doświadczenia. Nauczyciel weryfikuje pod kątem poprawności merytorycznej wypowiedzi uczniów i wyjaśnia ewentualnie niezrozumiałe kwestie.

4. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy, rozdaje odpowiedni sprzęt i szkło laboratoryjne oraz odczynniki – nauczyciel przydziela grupom różne kombinacje związków chemicznych celem otrzymywania różnych kwasów. Uczniowie przeprowadzają eksperyment oraz w karcie pracy dokonują opisu przebiegu doświadczenia 2 (problem badawczy, hipoteza, schemat doświadczenia, obserwacje, zapis równania reakcji chemicznego oraz wnioski). Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów i wspiera ich w czasie pracy. Po pracy liderzy grup prezentują cały opis przebiegu doświadczenia. Nauczyciel weryfikuje pod kątem poprawności merytorycznej wypowiedzi uczniów i wyjaśnia ewentualnie niezrozumiałe kwestie.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając przykładowe pytania: Jakie znasz sposoby otrzymywania kwasów? Jakie produkty otrzymasz poprzez wypieranie kwasu z jego soli?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłem/łam...

• Co sprawiało mi trudności...

Praca domowa:

Uczniowie sprawdzają swoją wiedzę wykonują zadania z e‑materiału – zestaw ćwiczeń.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Wirtualne laboratorium może być użyte jako forma utrwalająca w podsumowaniu lekcji lub jako forma wprowadzająca przed przystąpieniem do wykonywanych zadań. Uczniowie mogą medium to wykorzystać w przygotowywaniu się do lekcji oraz w podsumowaniu wiadomości o sposobach otrzymywania kwasów.

Materiały pomocnicze:

1. Tablice chemiczne, układ okresowy pierwiastków chemicznych.

2. Instrukcja do doświadczenia 2.

• Umieść roztwór/ciało stałe danej soli w probówce, po czym dodaj niewielką ilość kwasu.

• Obserwuj zmiany.

3. Odczynniki chemiczne: ciała stałe – ${\text{K}}_2{\text{SiO}}_3$, ${\text{CaCO}}_3$, ${\text{CH}}_3\text{COONa}$, CaS; roztwory – HCl, ${\text{H}}_2{\text{SO}}_4$, ${\text{HNO}}_3$, ${\text{Pb(NO}}_3{\text{)}}_2$, $\text{HBr}$; woda.

4. Szkło i sprzęt laboratoryjny: probówki, zlewki, cylindry miarowe, pipety, statyw do probówek.

5. Karty charakterystyki dla poszczególnych odczynników.

6. Karta pracy ucznia:

6. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jakie znasz sposoby otrzymywania kwasów?

• Jakie produkty otrzymasz poprzez wypieranie kwasu z jego soli?