Scenariusz zajęć

Autor: Agata Krzak, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Badanie właściwości redukujących soli

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym.

Podstawa programowa:

Poziom podstawowy

Wymagania ogólne

II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń:

1) opisuje właściwości substancji i wyjaśnia przebieg procesów chemicznych;

2) ocenia wiarygodność uzyskanych danych;

4) wskazuje na związek między właściwościami substancji a ich budową chemiczną.

III. Opanowanie czynności praktycznych. Uczeń:

1) bezpiecznie posługuje się sprzętem laboratoryjnym i odczynnikami chemicznymi;

2) projektuje i przeprowadza doświadczenia chemiczne, rejestruje ich wyniki w różnej formie, formułuje obserwacje, wnioski oraz wyjaśnienia;

3) stawia hipotezy oraz proponuje sposoby ich weryfikacji;

4) przestrzega zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

VIII. Reakcje utleniania i redukcji. Uczeń:

5) przewiduje przebieg reakcji utleniania‑redukcji związków organicznych.

Poziom rozszerzony

Wymagania ogólne

II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń:

1) opisuje właściwości substancji i wyjaśnia przebieg procesów chemicznych;

4) wskazuje na związek między właściwościami substancji a ich budową chemiczną.

III. Opanowanie czynności praktycznych. Uczeń:

1) bezpiecznie posługuje się sprzętem laboratoryjnym i odczynnikami chemicznymi;

2) projektuje i przeprowadza doświadczenia chemiczne, rejestruje ich wyniki w różnej formie, formułuje obserwacje, wnioski oraz wyjaśnienia;

3) stosuje elementy metodologii badawczej (określa problem badawczy, formułuje hipotezy oraz proponuje sposoby ich weryfikacji);

4) przestrzega zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

VIII. Reakcje utleniania i redukcji. Uczeń:

7) przewiduje przebieg reakcji utleniania‑redukcji związków organicznych.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wymienia sole o właściwościach redukujących;

• pisze równania reakcji chemicznych, w których substratem jest sól redukująca;

• projektuje doświadczenie, za pomocą którego bada właściwości redukujące soli.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródłowego;

• grafika interaktywna;

• technika 635;

• eksperyment chemiczny;

• ćwiczenia uczniowskie;

• sketchnotatka.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, kreda/marker;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Eksperyment chemiczny – „Badanie właściwości redukujących tiosiarczanu sodu ${\mathrm{Na}}_2{\mathrm{S}}_2{\mathrm{O}}_3$”. Nauczyciel wybiera spośród uczniów asystenta, który przeprowadzi eksperyment, który będzie polegać na dodaniu do roztworu jodyny roztworu tiosiarczanu sodu. Po jego zakończeniu klasa dyskutuje, dlaczego doszło do odbarwienia roztworu jodyny. W razie konieczności nauczyciel naprowadza uczniów na właściwą odpowiedź.

2. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które zapisują na kartkach i gromadzą w portfolio.

3. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie samodzielnie analizują tekst źródłowy w sekcji „Przeczytaj”, dotyczący właściwości redukujących soli. Na podstawie e‑materiału wykonują sketchnotatkę w zeszycie.

2. Nauczyciel rozpoczyna dyskusję na temat badania właściwości redukujących soli: Jakie to sole? W jakich warunkach należy prowadzić badania?

3. Grafika interaktywna. Uczniowie w parach zapoznają się z medium bazowym. Zapoznają się z poleceniem i wykonują zawarte w medium ćwiczenia. Następnie porównują obserwacje oraz wyciągnięte wnioski z przeprowadzonych w ramach polecenia w grafice interaktywnej badań właściwości redukujących soli – kilka osób odczytuje na forum obserwacje i wnioski.

4. Technika 635. Nauczyciel informuje uczniów, że będą pracowali techniką 635. Dzieli klasę na sześć grup i rozdaje arkusze papieru A4. Każda z grup ma przedstawić trzy formy zapisu równania reakcji siarczanu(VI) żelaza(II) i manganianu(VII) potasu w środowisku kwasowym: cząsteczkowy zapis równań reakcji, jonowy skrócony zapis równań reakcji oraz równania połówkowe. Na realizację zadania uczniowie mają 5 min. W tym czasie mogą korzystać z dostępnych źródeł informacji (np. e‑materiału). Zapisują rozwiązania na kartce A4. Po upływie wyznaczonego czasu, wymieniają się kartkami z zapisanymi równaniami. Następnie w ciągu 5 min. oceniają poprawność wykonania zadania przez koleżanki i kolegów. Zapisują swoje uwagi. Nauczyciel prosi osoby z wylosowanej grupy o zapisanie swojego rozwiązania. W razie wątpliwości lub niepoprawnego wyniku, pozostali z poprawnym rozwiązaniem wyjaśniają niezrozumiałe kwestie. Nauczyciel weryfikuje postępy i wygłaszane informacje.

5. Eksperyment chemiczny – „Badanie właściwości redukujących chlorku cyny(II) oraz jodku potasu”. Nauczyciel, poprzez losowanie, dzieli klasę na grupy, rozdaje karty pracy. Ich zadaniem jest zbadanie właściwości redukujących chlorku cyny(II) oraz jodku potasu. Uczniowie wybierają odpowiednie szkło i odczynniki znajdujące się na stole laboratoryjnym, a następnie przeprowadzają eksperyment wg instrukcji podanej w materiałach pomocniczych. Samodzielnie stawiają pytanie badawcze i hipotezę, rysują schemat doświadczenia, obserwują zmiany podczas eksperymentu, wyciągają wnioski, zapisują równania reakcji chemicznych (wszystko zapisują w kartach pracy). Następnie, na forum całej klasy, chętne osoby prezentują efekty pracy, a równania zapisują na tablicy. Pozostali weryfikują ich pod względem merytorycznym.

6. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu daje określony czas na zastanowienie się, a następnie chętna osoba z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel, w razie potrzeby, koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne kwestie, udziela uczniom informacji zwrotnej. Ćwiczenia, których uczniowie nie zdążą wykonać podczas lekcji, mogą być zlecone do wykonania w ramach pracy domowej.

Faza podsumowująca:

1. Na zakończenie nauczyciel stosuje narzędzie do oceny stopnia opanowania wiadomości i umiejętności, z wykorzystaniem termometru przez uczniów. Uczniowie na skali temperatury zaznaczają cenkami, w jakim stopniu opanowali zagadnienia, które wynikają z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji. Jeżeli ze skali będzie wynikał niski poziom temperatury, zastanawiają się, w jaki sposób podnieść swój poziom posiadanej wiedzy.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Grafika interaktywna może zostać wykorzystana przy przygotowywaniu się ucznia do sprawdzianu lub do zdobycia wiedzy w razie nieobecności ucznia na lekcji.

Materiały pomocnicze:

1. Nauczyciel przygotowuje narzędzie do oceny stopnia opanowania wiadomości i umiejętności z zastosowaniem termometru przez uczniów oraz cenki dla uczniów.

2. Doświadczenie chemiczne: „Badanie właściwości redukujących tiosiarczanu sodu ${\mathrm{Na}}_2{\mathrm{S}}_2{\mathrm{O}}_3$”.

Szkło i sprzęt laboratoryjny: probówki, statyw na probówki, pipety.

Odczynniki chemiczne: wodny roztwór tiosiarczanu sodu, jodyna.

Instrukcja wykonania:

• W probówce umieść 3 cmIndeks górny 3³ jodyny.

• Do probówki z jodyną dodaj 3 cmIndeks górny 3³ wodnego roztworu tiosiarczanu sodu.

• Obserwuj zachodzące zmiany.

3. Doświadczenie chemiczne: „Badanie właściwości redukujących chlorku cyny(II) ${\text{SnCl}}_2$ i jodku potasu $\mathrm{KI}$”.

Szkło i sprzęt laboratoryjny: probówki, statyw na probówki, pipety.

Odczynniki chemiczne: roztwór wodny chlorku cyny(II), chlorek żelaza(III), jodek potasu, roztwór wodny dichromianu(VI) potasu, stężony kwas siarkowy(VI).

Instrukcja wykonania:

• W probówce 1 umieść 3 cmIndeks górny 3³ wodnego roztworu chlorku żelaza(III).

• Do probówki dodaj 3 cmIndeks górny 3³ chlorku cyny(II).

• Obserwuj zachodzące zmiany.

• Do probówki 2 dodaj 3 cmIndeks górny 3³ wodnego roztworu dichromianu potasu, a następnie kilka kropli stężonego kwasu siarkowego(VI).

• Do probówki dodaj 3cmIndeks górny 3³ jodku potasu.

• Obserwuj zachodzące zmiany.

4. Karty charakterystyk substancji.

5. Karty pracy ucznia: