Dla nauczyciela

Autor: Maria Gniłka‑Somerlik

Przedmiot: Język polski

Temat: Dama i nierządnica – świeckie wizerunki kobiet w średniowieczu

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
IV. Samokształcenie.
6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
2) rozumie pojęcie tradycji literackiej i kulturowej, rozpoznaje elementy tradycji w utworach, rozumie ich rolę w budowaniu wartości uniwersalnych;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • charakteryzuje wizerunek kobiety przedstawiany w okresie średniowiecza;

  • wyjaśnia, na czym polega nietypowość postawy wobec kobiet w średniowieczu;

  • opisuje miłość dworską na przykładzie historii o Walterze, Helgundzie i Wisławie (z Kroniki wielkopolskiej) oraz Dziejów Tristana i Izoldy;

  • analizuje postawę bohaterek z przywołanych tekstów;

  • dokonuje porównania losu Tristana, Izoldy i Brengien z postaciami z mitologii.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • rozmowa kierowana;

  • ekspozycja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji:

Przed lekcją

Nauczyciel przygotowuje kilka malarskich przykładów wizerunków kobiet z epoki średniowiecza. Ustawia je w widocznym miejscu. Może dodatkowo posłużyć się reprintami zamieszczonymi w e‑materiale.

Faza wprowadzająca

  1. W pierwszej fazie lekcji nauczyciel zachęca uczniów do przyjrzenia się przygotowanym obrazom, następnie odczytuje narracyjny opis wyglądu przedstawianej kobiety średniowiecznej z sekcji „Przeczytaj”. Następnie prosi uczniów, by przyjrzeli się obrazom i zastanowili się, jakie cechy wspólne dostrzegają. Pyta: Jaki wizerunek kobiety średniowiecznej wyłania się z tych obrazów?

  2. Po krótkiej rozmowie nauczyciel prezentuje uczniom „Wprowadzenie” do lekcji, cele a następnie zapisuje temat na tablicy.

Faza realizacyjna

Praca z multimedium:

  1. Uczniowie wysłuchują Audiobooka: Kronika wielkopolska. W pierwszej kolejności identyfikują cechy charakterystyczne dla miłości dworskiej. Następnie skupiają swoją uwagę na wizerunku kobiety (tu na przykładzie Helgundy).

  2. Uczniowie wysłuchują Audiobooka: Dzieje Tristana i Izoldy. Napój cienisty. Charakteryzują miłość dworską, ale przede wszystkim postawy Izoldy i Brangien. Podejmują próbę zestawienia przywołanych historii ze znanymi mitami. Uczniowie przy wykonywaniu poleceń mogą korzystać z treści sekcji „Przeczytaj”.

Faza podsumowująca

Nauczyciel powraca do zaprezentowanych na początku lekcji wizerunków kobiet. Zastanawia się wspólnie z uczniami, który z nich jest najbliższy bohaterkom charakteryzowanym na lekcji. Pyta: Czy wysłuchując treści audiobooków prezentowanych na lekcji, tak właśnie wyobrażaliście sobie bohaterki tych historii?

Materiały dodatkowe:

  • Frances Gies, Joseph Gies, Życie średniowiecznej kobiety, tłum. G. Siwek, Kraków 2019.

  • Johan Huizing, Jesień średniowiecza, tłum. R. Stiller, Kraków 2016.

Wskazówki metodyczne:

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium jako uzupełnienie w przygotowaniach do lekcji powtórkowej na temat eposu rycerskiego.

Audiobook