Scenariusz zajęć

Autor: Aleksandra Marszałek‑Harych, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jak zapisujemy konfigurację elektronową atomów i jonów?

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

II. Budowa atomu a układ okresowy pierwiastków. Uczeń:

1) stosuje pojęcia: powłoka, podpowłoka; pisze konfiguracje elektronowe atomów pierwiastków do Z=20 i jonów o podanym ładunku, uwzględniając przynależność elektronów do podpowłok (zapisy konfiguracji: pełne, skrócone).

Zakres rozszerzony

II. Budowa atomu. Uczeń:

4) pisze konfiguracje elektronowe atomów pierwiastków do Z=38 oraz ich jonów o podanym ładunku, uwzględniając przynależność elektronów do podpowłok (zapisy konfiguracji: pełne, skrócone i schematy klatkowe).

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• stosuje reguły przy zapisie konfiguracji elektronowej;

• przedstawia konfigurację w zapisie graficznym, pełnym podpowłkowy i skróconym podpowłokowym dla jonów i atomów;

• określa liczbę elektronów walencyjnych i skład rdzenia atomowego.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• dyskusja dydaktyczna;

• ćwiczenia uczniowskie;

• analiza materiału źródłowego;

• krzyżówka;

• film samouczek;

• technika zdań podsumowujących.

Forma pracy:

• praca zbiorowa;

• praca w parach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i z dostępem do Internetu;

• podręczniki tradycyjne;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica i kreda;

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytania: Czym różni się jon od atomu? (odp. - np.: ładunkiem, wielkością, ilością elektronów); Jak powstaje jon? Czy każdy atom tworzy jony?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie starają się odpowiedzieć na pytania: Do czego służy konfiguracja elektronowa? Jak ją zapisujemy?

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej film samouczek obrazujący przykłady umożliwiające ćwiczenie konfiguracji elektronowej atomów i jonów w zapisie graficznym, pełnym podpowłokowy i skróconym podpowłokowym. Zadaniem uczniów jest ułożenie pytań do treści filmu, a po jego projekcji zadają sobie nawzajem pytania i udzielają odpowiedzi. Pozostali uczniowie i nauczyciel weryfikują poprawność merytoryczną wypowiedzi uczniów.

2. Uczniowie samodzielnie rozwiązują krzyżówkę, wspierają się treściami w e‑materiale.

3. Chętny uczeń podchodzi do tablicy i dla przykładu wyznaczonego przez nauczyciela pokazuje różnicę pomiędzy atomem, a jonem. Na tej podstawie z pomocą nauczyciela rozpisuje konfigurację elektronową w zapisie wykorzystującym powłoki, zapis podpowłokowy pełny i zapis podpowłokowy skrócony oraz zapis graficzny (dla jonu i dla atomu).

4. Do tablicy podchodzi inny chętny/wskazany uczeń i zapisuje konfigurację elektronową dla dowolnego atomu lub jonu wybranego przez innego ucznia z klasy (wyznaczonego przez nauczyciela).

5. Uczniowie w parach sprawdzają, w jaki sposób w układzie okresowym są ułożone pierwiastki pod względem konfiguracji elektronowej. Najszybsza para prezentuje w rzetelny sposób zależności między konfiguracjami w okresach i grupach.

6. Nauczyciel rozdaje uczniom karty pracy, a uczniowie rozwiązują podane przykłady. Po pewnym czasie nauczyciel sprawdza uczniów prosząc o podanie rozwiązań i weryfikuje ich poprawność i ewentualnie wyjaśnia zaistniałe błędy.

7. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając przykładowe pytania: co to jest konfiguracja elektronowa? O czym mówi zakaz Pauliego? Na czym polega reguła Hunda? Jaką konfigurację elektronową ma atom sodu, magnezu i żelaza w stanie podstawowym? Co to są elektrony walencyjne? Co to jest rdzeń atomowy? Jaką konfigurację elektronową ma jon chlorkowy?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniała/łem sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co sprawiało mi trudności...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film samouczek może być wykorzystany przez uczniów podczas samodzielnej nauki w domu. Film może być też wykorzystany przez uczniów nieobecnych na lekcji w celu lepszego rozumienia nowych treści.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Co to jest konfiguracja elektronowa?

• O czym mówi zakaz Pauliego?

• Na czym polega reguła Hunda?

• Jaką konfigurację elektronową ma atom sodu, magnezu i żelaza w stanie podstawowym?

• Co to są elektrony walencyjne?

• Co to jest rdzeń atomowy?

• Jaką konfigurację elektronową ma jon chlorkowy?

• karta pracy ucznia: