Dla nauczyciela
Scenariusz zajęć
Autor: Aleksandra Marszałek‑Harych, Krzysztof Błaszczak
Przedmiot: chemia
Temat: Jak zapisujemy konfigurację elektronową atomów i jonów?
Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym
Podstawa programowa:
Zakres podstawowy
II. Budowa atomu a układ okresowy pierwiastków. Uczeń:
1) stosuje pojęcia: powłoka, podpowłoka; pisze konfiguracje elektronowe atomów pierwiastków do Z=20 i jonów o podanym ładunku, uwzględniając przynależność elektronów do podpowłok (zapisy konfiguracji: pełne, skrócone).
Zakres rozszerzony
II. Budowa atomu. Uczeń:
4) pisze konfiguracje elektronowe atomów pierwiastków do Z=38 oraz ich jonów o podanym ładunku, uwzględniając przynależność elektronów do podpowłok (zapisy konfiguracji: pełne, skrócone i schematy klatkowe).
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
stosuje reguły przy zapisie konfiguracji elektronowej;
przedstawia konfigurację w zapisie graficznym, pełnym podpowłkowy i skróconym podpowłokowym dla jonów i atomów;
określa liczbę elektronów walencyjnych i skład rdzenia atomowego.
Strategie nauczania:
asocjacyjna.
Metody i techniki nauczania:
burza mózgów;
dyskusja dydaktyczna;
ćwiczenia uczniowskie;
analiza materiału źródłowego;
krzyżówka;
film samouczek;
technika zdań podsumowujących.
Forma pracy:
praca zbiorowa;
praca w parach;
praca indywidualna.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i z dostępem do Internetu;
podręczniki tradycyjne;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
rzutnik multimedialny;
tablica interaktywna/tablica i kreda;
Przebieg zajęć
Faza wstępna:
Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytania: Czym różni się jon od atomu? (odp. - np.: ładunkiem, wielkością, ilością elektronów); Jak powstaje jon? Czy każdy atom tworzy jony?
Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie starają się odpowiedzieć na pytania: Do czego służy konfiguracja elektronowa? Jak ją zapisujemy?
Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.
Faza realizacyjna:
Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej film samouczek obrazujący przykłady umożliwiające ćwiczenie konfiguracji elektronowej atomów i jonów w zapisie graficznym, pełnym podpowłokowy i skróconym podpowłokowym. Zadaniem uczniów jest ułożenie pytań do treści filmu, a po jego projekcji zadają sobie nawzajem pytania i udzielają odpowiedzi. Pozostali uczniowie i nauczyciel weryfikują poprawność merytoryczną wypowiedzi uczniów.
Uczniowie samodzielnie rozwiązują krzyżówkę, wspierają się treściami w e‑materiale.
Chętny uczeń podchodzi do tablicy i dla przykładu wyznaczonego przez nauczyciela pokazuje różnicę pomiędzy atomem, a jonem. Na tej podstawie z pomocą nauczyciela rozpisuje konfigurację elektronową w zapisie wykorzystującym powłoki, zapis podpowłokowy pełny i zapis podpowłokowy skrócony oraz zapis graficzny (dla jonu i dla atomu).
Do tablicy podchodzi inny chętny/wskazany uczeń i zapisuje konfigurację elektronową dla dowolnego atomu lub jonu wybranego przez innego ucznia z klasy (wyznaczonego przez nauczyciela).
Uczniowie w parach sprawdzają, w jaki sposób w układzie okresowym są ułożone pierwiastki pod względem konfiguracji elektronowej. Najszybsza para prezentuje w rzetelny sposób zależności między konfiguracjami w okresach i grupach.
Nauczyciel rozdaje uczniom karty pracy, a uczniowie rozwiązują podane przykłady. Po pewnym czasie nauczyciel sprawdza uczniów prosząc o podanie rozwiązań i weryfikuje ich poprawność i ewentualnie wyjaśnia zaistniałe błędy.
Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.
Faza podsumowująca:
Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając przykładowe pytania: co to jest konfiguracja elektronowa? O czym mówi zakaz Pauliego? Na czym polega reguła Hunda? Jaką konfigurację elektronową ma atom sodu, magnezu i żelaza w stanie podstawowym? Co to są elektrony walencyjne? Co to jest rdzeń atomowy? Jaką konfigurację elektronową ma jon chlorkowy?
Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:
Przypomniała/łem sobie, że...
Co było dla mnie łatwe...
Czego się nauczyłam/łem...
Co sprawiało mi trudności...
Praca domowa:
Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Film samouczek może być wykorzystany przez uczniów podczas samodzielnej nauki w domu. Film może być też wykorzystany przez uczniów nieobecnych na lekcji w celu lepszego rozumienia nowych treści.
Materiały pomocnicze:
1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):
Co to jest konfiguracja elektronowa?
O czym mówi zakaz Pauliego?
Na czym polega reguła Hunda?
Jaką konfigurację elektronową ma atom sodu, magnezu i żelaza w stanie podstawowym?
Co to są elektrony walencyjne?
Co to jest rdzeń atomowy?
Jaką konfigurację elektronową ma jon chlorkowy?
karta pracy ucznia: