Dla nauczyciela
Autor: Małgorzata Kosińska‑Pułka, Bożena Święch
Przedmiot: Język polski
Temat: Czytanie Boccaccia, podziw dla Goethego, rozmowy o Kafce. O odmianie nazwisk
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie.
Cele operacyjne. Uczeń:
porównuje typy nazwisk ze względu na poziom trudności w ich odmianie (na podstawie sekcji „Przeczytaj” oraz „Film”);
odróżnia paradygmaty odmian nazwisk polskich i obcojęzycznych;
dokonuje poprawnej odmiany nazwisk polskich i obcojęzycznych zakończonych spółgłoską lub samogłoską;
redaguje tekst, dobierając poprawne formy deklinacyjne nazwisk polskich i obcojęzycznych.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
film;
mnemotechnika.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Nauczyciel proponuje, aby uczniowie zapoznali się z dostępnymi w ich domach dokumentami: pismami urzędowymi, kartkami pocztowymi i przeanalizowali zapis imion i nazwisk. Zadaniem uczniów jest przeprowadzenie rozmowy z członkami rodziny na temat stosowanych przez nich zasad odmiany własnego nazwiska oraz znanych im odstępstw od reguły kolejności wpisywania imienia i nazwiska.
Faza wprowadzająca:
Uczniowie zapoznają się z wypowiedzią prof. Jana Miodka na temat odmiany polskich nazwisk.
Nauczyciel prosi, aby uczniowie podzielili się swoimi spostrzeżeniami na temat własnych nazwisk i opowiedzieli o tym, jak zwracają się do nich i ich rodziców autorzy pism urzędowych, nadawcy listów, kartek pocztowych, sąsiedzi itp. Na podstawie filmu z udziałem profesora Miodka zastanawiają się, czy te formy są poprawne.
Nauczyciel podaje cel i temat zajęć.
Faza realizacyjna:
Uczniowie pracują w trzech grupach eksperckich:
Grupa I. Odmiana nazwisk w języku polskim.
Grupa II. Odmiana nazwisk obcojęzycznych zakończonych spółgłoską.
Grupa III. Odmiana nazwisk obcojęzycznych zakończonych samogłoską.Zadaniem ekspertów jest:
a) opracowanie dla pozostałych uczniów wykładu/rymowanki/pomysłowej mnemotechniki lub innej formy utrwalającej zasady obowiązujące w odmianie nazwisk z przydzielonego grupie zakresu,
b) przypomnienie na podstawie materiału z sekcji „Przeczytaj” paradygmatów fleksyjnych obowiązujących w odmianie przydzielonej grupy nazwisk,
c) wykonanie ćwiczeń z sekcji „Sprawdź się” utrwalających zasady odmiany nazwisk (Grupa I ćwiczenie 8., Grupa II ćwiczenie 6., Grupa III ćwiczenie 2.),
d) ustalenie w zespole poprawnych rozwiązań.Uczniowie trzech grup wykonują ćwiczenia, przydzielone wcześniej grupom eksperckim, utrwalają zasady odmiany i doskonalą umiejętności poprawnego odmieniania nazwisk, wykorzystują wiedzę zdobytą w czasie wystąpień koleżanek i kolegów z pozostałych grup.
Uczniowie przemieszczają się między zespołami i konfrontują swoje rozwiązania, wypowiadają się na temat tych miejsc w ćwiczeniach, które sprawiały im trudności, analizują ich przyczyny.
Faza podsumowująca:
Korzystając z przykładów podanych w ćwiczeniach sekcji „Sprawdź się”, uczniowie indywidualnie redagują swoją propozycję tematu lekcji.
Uczniowie indywidualnie wykonują ćwiczenie 10. z sekcji „Sprawdź się” i głośno odczytują swoje realizacje.
Nauczyciel ocenia kreatywność uczniowskich pomysłów.
Praca domowa:
Wybierz imiona i nazwiska swoich trzech ulubionych zagranicznych artystów lub artystek. Napisz krótki tekst (5–7 zdań), w którym uzasadnisz, za co ich cenisz. Każdego nazwiska użyj w dwóch przypadkach gramatycznych.
Materiały pomocnicze:
Formy i normy, czyli poprawna polszczyzna w praktyce, red. K. Kłosińska, Warszawa 2014.
Daniela Podlawska, Magdalena Świątek‑Brzezińska, Słownik nazw osobowych i miejscowych, Warszawa – Bielsko‑Biała 2008.
Wskazówki metodyczne
Uczniowie mogą wykorszytać e‑materiał (w tym multimedium „Film”) do przygotowania akcji pisania listów (np. Maraton Pisania Listów)