Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Interpretacja i porównywanie pomagają porządkować świat

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;

2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

3) rozumie i stosuje w tekstach retorycznych zasadę kompozycyjną (np. teza, argumenty, apel, pointa);

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

9) stosuje retoryczne zasady kompozycyjne w tworzeniu własnego tekstu; wygłasza mowę z uwzględnieniem środków pozajęzykowych;

10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;

11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;

12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.

IV. Samokształcenie.

6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;

9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

1) odczytuje tekst w jego warstwie semantycznej i semiotycznej;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

porówna utwory literackie (w całości i we fragmentach) i dostrzeżesz kontynuacje oraz nawiązania w porównywanych utworach;
przedstawi propozycję interpretacji utworu;
wykorzysta w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie filozoficzny.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel przed zajęciami informuje uczniów:
Dla doskonalenia własnych kompetencji poznawczych istotne jest samokształcenie, w tym (zgodnie z zapisami podstawy programowej języka polskiego) porządkowanie informacji w problemowe całości poprzez ich wartościowanie, syntetyzowanie poznawanych treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystywanie zdobytej wiedzy w swoich wypowiedziach (ustnych i pisemnych). W samokształceniu ważne jest również interpretowanie i porównywanie różnych tekstów kultury.
Prosi o zapoznanie się z treścią sekcji „Wprowadzenie” oraz „Przeczytaj”.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel informuje uczniów, że działania dotyczące interpretacji i porównywania tekstów będą wykonywać podczas dwóch godzin lekcyjnych.
Uczniowie, na podstawie tekstów przeczytanych w domu, odpowiadają wstępnie na pytanie: Jak przygotować i napisać interpretację?

Faza realizacyjna:

Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią sekcji multimedialnej. Czytanie może zostać podzielone w czasie (najpierw Rady i wskazówki do interpretowania, a w dalszej kolejności Rady i wskazówki do pracy z tekstami, Rady i wskazówki do pisania tekstu argumentacyjnego). Następnie nauczyciel za pomocą rzutnika odtwarza fragmenty testów zapisanych w sekcji. Chętna osoba może je odczytać na głos.
Uczniowie wyjaśniają, jaka zasada zestawienia przyświecała - ich zdaniem - wyborowi fragmentów tekstów literackich i teoretycznych. Następnie w parach zapisują w punktach odpowiedzi na pytanie o jedno podobieństwo i jedną różnicę w zacytowanych tekstach literackich.
Uczniowie przechodzą do sekcji „Sprawdź się”. Indywidualnie wykonują ćwiczenia 1, 2, 3 i 6. Nauczyciel weryfikuje poprawność odpowiedzi.
Uczniowie dobierają się w pary. Ćwiczenia 4, 5, 7, 8 oraz 9 wykonują w dwójkach. Przedstawiciel zespołu przedstawia rozwiązania po upływie określonego przez nauczyciela czasu.

Faza podsumowująca:

Uczniowie indywidualnie wykonują ćwiczenie 10: Przeczytaj uważnie temat wypracowania. Zbuduj argument do wykorzystania w tekście argumentacyjnym zgodnie ze schematem:
argument (= twierdzenie, przykład i odpowiedź na pytanie dlaczego?)
[…ponieważ…; …bowiem…; dlatego że…]
Nauczyciel weryfikuje poprawność odpowiedzi.
Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej.

Praca domowa:

Przygotuj się do pisania wypowiedzi argumentacyjnej zgodnie z wymaganiami egzaminu maturalnego na poziomie podstawowym.
Wynalazki i ich wynalazcy – co na ten temat mówią autorzy wybranych tekstów kultury?
LUB
Człowiek nauki – samotnik zmagający się ze społeczeństwem i własnym losem.
W pracy odwołaj się do:
wybranej lektury obowiązkowej,
innego utworu literackiego,
wybranych kontekstów.
Przygotuj notatki na fiszkach.

Materiały pomocnicze:

Krzysztof Biedrzycki, Jak przygotować i napisać interpretację. Poradnik, Warszawa 2014.
Ryszard Nycz, Wykładniki intertekstualności, w: Metodyka literatury, tom 2, wybór i oprac. J. Pachecka, A. Piątkowska, K. Sałkiewicz, Warszawa 2002.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Schemat”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Sprawdź się