Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Oceń projekt

Dla nauczyciela

Autor: Joanna Oparek

Przedmiot: Język polski

Temat: Ale przed Tobą głąb serca otworzę. Hymn Juliusza Słowackiego jako poetycka modlitwa

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Treści nauczania – wymagania szczegółowe
Zakres podstawowy
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
3) rozumie i stosuje w tekstach retorycznych zasadę kompozycyjną (np. teza, argumenty, apel, pointa);
6) rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach;
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;
12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.
IV. Samokształcenie.
6) wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;
9) wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;
Lektura obowiązkowa
20) Juliusz Słowacki, Kordian, wybrane wiersze, w tym Grób Agamemnona (fragmenty), Testament mój;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • dokona analizy i interpretacji Hymnu Juliusza Słowackiego jako poetyckiej modlitwy;

  • wskaże w utworze cechy gatunków modlitwy poetyckiej;

  • omówi różne typologie modlitwy poetyckiej.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/ tablica, pisak/ kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel może przedstawić uczniom zarys duchowej biografii Juliusza Słowackiego – przybliżyć sposób kształtowania się jego relacji z Bogiem, która będzie przedmiotem analizy przy omawianiu Hymnu. Zaznacza, że Słowacki we wczesnym okresie twórczości inspirował się Wolterem, czytał Kartezjusza i bliski mu był oświeceniowy deizm. Jego stosunek do religii był sceptyczny. Wczesne powieści poetyckie Słowackiego (m.in. Żmija, Mnich) i tragedia Maria Stuart miały już romantyczny charakter, jednak istotny zwrot w twórczości nastąpił po lekturze Konrada Wallenroda Adama Mickiewicza. Mimo sceptycznego nastawienia w młodości poszukiwania metafizyczne były wpisane w romantyczną biografię Słowackiego. Podróż na Wschód i czuwanie przy Grobie Świętym stały się znaczącymi doświadczeniami w rozwoju duchowym jednego z największych polskich mistyków epoki romantyzmu. W roku 1844 zaczął pisać prozą poetycką wykład filozofii Genezis z Ducha, w latach 1845‑1849 pracował na poematem Król‑Duch. Liryki genezyjskie uważa się za największe dzieło jego poetyckiego geniuszu.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel może zainicjować rozmowę na temat polskiego mesjanizmu, jako ideologii zniewolonego narodu, która łączyła refleksję religijną i filozoficzną z refleksją polityczną.

  2. Nauczyciel udostępnia uczniom e‑materiał i wprowadza ich w temat lekcji. Ustala z uczniami cele zajęć i kryteria sukcesu. Następnie prosi chętnego ucznia o głośne odczytanie Hymnu.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj”.

  2. Nauczyciel prosi uczniów o:
    - wskazanie cech modlitwy w utworze Słowackiego (modlitewnego charakteru tekstu),
    - określenie funkcji środków stylistycznych podkreślających modlitewny charakter wiersza,
    - wymienienie cech modlitwy poetyckiej,
    - omówienie relacji Bóg - człowiek.

  3. Uczniowie przechodzą do fazy ćwiczeniowej, wspólnie wykonują polecenia w sekcji multimedialnej oraz ćwiczenia „Sprawdź się” (od 1 do 7).

  4. Nauczyciel prezentuje uczniom postać Kornela Ujejskiego, autora liryki mesjanistycznej, również sięgającego po formę modlitwy poetyckiej. Chętny uczeń głośno odczytuje utwór Ujejskiego Smutno nam, Boże! (materiał do ćwiczenia 8). Następnie uczniowie wykonują to ćwiczenie, które może przybrać formę dyskusji moderowanej – stanowi także przejście do podsumowania.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel prosi chętnego ucznia o określenie znaczenia poetyki modlitwy poetyckiej w twórczości romantyków.

  2. Nauczyciel nakreśla związek popularności liryki o charakterze modlitwy poetyckiej z romantycznym mesjanizmem (może przy tym zaznaczyć, że był to nurt zróżnicowany i dodać, że mesjanizm Słowackiego bywa nazywany mesjanizmem natchnienia lub mesjanizmem poetyckim).

  3. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji i inicjuje krótką rozmowę na temat spełnienia kryteriów sukcesu.

Praca domowa:

  1. Modlitwa poetycka to rozmowa z Bogiem. Jeśli jednak nie uzyskujemy w tej rozmowie odpowiedzi, to nadal możemy mówić o dialogu? Uzasadnij własną opinię na ten temat.

Materiały pomocnicze:

  • Jacek Lyszczyna, Dwa Hymny Juliusza Słowackiego, Katowice 2015.

Wskazówki metodyczne

  • Multimedium może stanowić podsumowanie zajęć.

Sprawdź się