SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autora: Kamil Kaliński

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Erupcja Krakatau – skutki bezpośrednie i pośrednie

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres rozszerzony, klasa IV

PODSTAWA PROGRAMOWA

XVIII. Problemy środowiskowe współczesnego świata: tropikalne cyklony, trąby powietrzne, sztormy, powodzie, tsunami, erozja gleb, wulkanizm, wstrząsy sejsmiczne, powstawanie lejów krasowych, zmiany klimatu, pustynnienie, zmiany zasięgu lodowców, ograniczone zasoby wody na Ziemi, zagrożenia georóżnorodności i bioróżnorodności.

Uczeń:

3) przedstawia genezę i skutki geologicznych zagrożeń (wulkanizm, trzęsienia ziemi, powstawanie lejów krasowych).

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wymienia i charakteryzuje wskaźniki wielkości erupcji wulkanicznych,

• podaje przykłady największych erupcji wulkanicznych w dziejach i charakteryzuje je,

• przedstawia przebieg oraz bezpośrednie i pośrednie skutki największych erupcji wulkanicznych na przykładzie erupcji wulkanu Krakatau,

• ocenia znaczenie gwałtownych i silnych zjawisk wulkanicznych dla ludności.

Strategie nauczania: konektywizm, odwrócona klasa

Metody nauczania: dyskusja, praca z e‑materiałem, prezentacja multimedialna, JIGSAW

Formy zajęć: praca indywidualna, praca w grupach, praca całego zespołu klasowego

Środki dydaktyczne: e‑materiał, komputer, projektor multimedialny (lub tablety z dostępem do internetu), mapa Azji Południowo‑Wschodniej

Materiały pomocnicze

Awdankiewcz M., Największe erupcje wulkaniczne na Ziemi, „Kosmos” 2011, t. 60, nr 3–4, s. 227–234.

Karasiewicz M. T., Współczesna aktywność wulkaniczna na Ziemi, Zakład Geomorfologii i Paleogeografii Czwartorzędu, Instytut Geografii UMK, Toruń 2006.

Kotlarz P., Kataklizmy, które zmieniły obraz Ziemi (perspektywa antropologiczno‑historyczna), Fundacja Kultury „WOBEC”, Gdańsk 2019.

Mizerski W., Geologia dynamiczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010.

Największe erupcje wulkaniczne XXI wieku na świecie, arcgis.com [dostęp 6.07.2021].

World Organization of Volcano Observatories [dostęp 6.07.2021].

PRZEBIEG LEKCJI

Kilka lekcji wcześniej nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z grafiką interaktywną pt. Wybrane najsilniejsze erupcje wulkaniczne w dziejach świata. Uczniowie wykonują w parach (lub grupach) polecenie 4 do tego multimedium, na przykład w formie prezentacji multimedialnej.

Faza wprowadzająca

• Czynności organizacyjne (powitanie, sprawdzenie obecności).

• Sprawdzenie zadania domowego.

• Dialog z uczniami mający na celu usystematyzowanie podstawowych wiadomości na temat wulkanizmu. Najważniejsze treści zawarte w e‑materiałach wymienionych na początku części „Przeczytaj” (Wulkanizm – podsumowanie).

• Przedstawienie celów lekcji.

Faza realizacyjna

• Nauczyciel inicjuje dyskusję klasową na temat miar wielkości erupcji wulkanicznej. W tym celu posiłkuje się fragmentem części „Przeczytaj” wyświetlonym na ekranie. W trakcie tej części lekcji nauczyciel objaśnia uczniom sposób obliczania wybranych wskaźników, po czym chętni uczniowie rozwiązują polecenia obliczeniowe z tej części e‑materiału na tablicy.

• Następnie nauczyciel wyświetla na ekranie grafikę interaktywną. Prosi uczniów o wykonanie poleceń od 1 do 3. Chętni uczniowie zgłaszają swoje pomysły. Nad przebiegiem tej części lekcji czuwa nauczyciel.

• W kolejnym etapie lekcji nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z filmem edukacyjnym. Następnie dzieli uczniów na cztery grupy. Każda z grup wykonuje jedno polecenie do tego multimedium, np. grupa I - polecenie 1. itd. Uwaga! Ważne, aby liczebność grup była taka sama lub większa niż liczba grup. W ten sposób możliwy będzie do wykonania kolejny etap pracy w grupach.

• Po zakończonej pracy nauczyciel tworzy nowe grupy w taki sposób, żeby w nowej grupie znalazła się przynajmniej jedna osoba z każdej z pierwotnych grup. Nowe grupy siadają w wyznaczonym przez nauczyciela miejscu.

• Zadaniem uczniów w nowo utworzonych grupach jest przekazanie swojej wiedzy, czyli tego, co ustalili w poprzednich grupach swoim kolegom i koleżankom (w ramach propozycji odpowiedzi na polecenia do e‑materiału).

• Po zakończonym zadaniu uczniowie wracają do pierwotnych zespołów i wymieniają się zdobytymi informacjami.

• Następnie nauczyciel rozpoczyna dyskusję nad zdobytymi w grupie informacjami.

• W ostatnim etapie fazy realizacyjnej chętni uczniowie przedstawiają swoje prezentacje na temat innych katastrofalnych erupcji wulkanicznych. Po zakończonych prezentacjach następuje klasowa dyskusja na ich temat.

Faza podsumowująca

• Uczniowie dzielą kartkę w zeszycie na trzy części. W pierwszej części zapisują trzy rzeczy, których się nauczyli, w drugiej – dwie rzeczy, które chcieliby poznać jeszcze lepiej, a w trzeciej – jedno pytanie, które chcieliby zadać. Chętni uczniowie prezentują swoje notatki na forum klasy. Następuje wśród uczniów próba odpowiedzi na postawione pytania.

• Nauczyciel nagradza aktywnych uczniów i przypomina cele zajęć.

• Pożegnanie i zaproszenie na kolejną lekcję.

Praca domowa

• Znajdź odpowiedź na nurtujące cię pytania postawione w fazie podsumowującej – sporządź notatkę w zeszycie.

• Opcjonalnie można także prosić o zapoznanie się z kolejnym tematem lekcji (w przypadku blended learning).

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Grafika interaktywna i film edukacyjny mogą posłużyć zarówno w trakcie lekcji (w fazie realizacyjnej i podsumowującej), jak i przed lekcją (do strategii odwróconej klasy) oraz po lekcji (w celu utrwalenia wiadomości). Mogą także znaleźć swoje zastosowanie na lekcji powtórzeniowej, a także jako studium przypadku podczas omawiania zagadnień dotyczących procesów endogenicznych (zakres podstawowy: V. 1, V. 2; zakres rozszerzony: V. 8, V. 9) lub geozagrożeń (zakres rozszerzony: XVIII. 4).