Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
bg‑cyan

Wybrane najsilniejsze erupcje wulkaniczne ze względu na wybuch w dziejach świata 1

R1LcUgQDO3oav1
-1400 Zdjęcie przedstawia archipelag santoryński z lotu ptaka. Składa się on z trzech części. Największa ma kształt półokręgu i jest położona na południu i wschodzie. Średnia część leży na północy. Najmniejsza znajduje się w środku pomiędzy dwoma pozostałymi. Eksplozja Santorynu na Morzu Egejskim Wulkan Santoryn był jednocześnie wyspą wulkaniczną. Przed wybuchem rozwijała się tam cywilizacja minojska, lecz ludność zdążyła w porę opuścić wyspę po wielkim trzęsieniu ziemi, które nawiedziło ją przed eksplozją. W jej wyniku zniknęła większa część dużej wyspy, w miejsce której pojawiło się pięć mniejszych wysp archipelagu santoryńskiego. Jednym ze skutków zapadnięcia się wulkanu było ogromne trzęsienie ziemi i fala tsunami o wysokości do 200 m. 79 Zdjęcie przedstawia ruiny Pompejów. Na pierwszym planie znajdują się pozostałości murów oraz podesty kolumn. W tle za zburzonym murem znajduje się wulkan Wezuwiusz. Wybuch Wezuwiusza we Włoszech Jest to najbardziej znana i najczęściej wspominana erupcja wulkaniczna. W jej wyniku Pompeje, Herkulanum i Stabie zostały całkowicie zasypane przez popioły wulkaniczne lub zalane spływami popiołowymi. Wybuch był nieoczekiwany i zaskoczył ponad trzy tysiące mieszkańców. Katastrofa została opisana przez Pliniusza Młodszego. 1815 Zdjęcie przedstawia wulkan Tambora. Z lotu ptaka pokazana jest jego kaldera częściowo przysłonięta chmurami. Wybuch wulkanu Tambora na wyspie Sumbawa w Indonezji W wyniku erupcji wysokość wulkanu zmniejszyła się o ponad 1 km. Dzisiaj pozostałością po zniszczonym wierzchołku jest krater o głębokości 700 m i średnicy 6 km. Na skutek erupcji zginęło 92 tys. osób, a wybuch słyszany był w promieniu 1600 km. Najdrobniejsze frakcje popiołu unosiły się w atmosferze nad całą kulą ziemską przez wiele miesięcy, powodując ograniczenie w dopływie promieni słonecznych. Na półkuli północnej niska temperatura powietrza (nawet w letnim półroczu) doprowadziła do zniszczenia plonów. Dlatego też rok 1816 (kolejny po wybuchu wulkanu) został nazwany „rokiem bez lata”. 1883 Zdjęcie przedstawia litografię. Z krateru wulkanu wydobywa się ogromny dym na początku zabarwiony na pomarańczowo potem staje się ciemny. Erupcja Krakatau w Cieśninie Sundajskiej między Jawą a Sumatrą W języku indonezyjskim nazwa ta oznacza milczącą górę. Przed erupcją wulkan był największą wyspą w niewielkim archipelagu. W wyniku eksplozji pozostał jedynie fragment stożka. Około 40 tys. osób straciło wówczas życie. Jednym ze skutków wybuchu było olbrzymie tsunami, które obiegło całą Ziemię. Fala powietrza obiegła natomiast naszą planetę kilkukrotnie. 1902 Zdjęcie przedstawia wulkan na Martynice. Na pierwszym planie znajduje się plaża z ludźmi oraz morze. Za nią znajduje się klif porośnięty zielenią. W tle wysoko wznosi się wulkan. Wybuch wulkanu Pelée na Martynice W wyniku erupcji z krateru wyemitowana została gorąca chmura pyłu i gazu, która runęła na miasto Saint-Pierre z prędkością ok. 150 km/h. Co ciekawe, spośród 30 tysięcy mieszkańców ocalały tylko trzy osoby, w tym człowiek, który odbywał karę więzienną w lochu. 1912 Zdjęcie przedstawia wulkan Katmai. Jest pokryty śniegiem. Z kaldery wydobywa się biały dym. Erupcja wulkanu Katmai na Alasce W wyniku wybuchu rozerwana została górna część wierzchołka, w miejscu którego powstała kaldera o średnicy 5 km i głębokości ponad 1 km. Naukowcy szacują, że na skutek erupcji wyrzuconych zostało ponad 20 kilometrów sześciennych popiołu. Ze względu na położenie na niezamieszkanym obszarze szczęśliwie nie odnotowano ofiar śmiertelnych. 1956 Zdjęcie przedstawia wulkan Bezimienny. Jego zapadnięty wierzchołek wypełniony jest wodą. Zbocza wulkanu są pokryte śniegiem. Wybuch wulkanu Bezimiennego na Kamczatce W wyniku wybuchu wulkan stracił swój wierzchołek, a w promieniu 100 km osadziła się warstwa popiołów wulkanicznych o grubości ponad 50 cm. Z uwagi na to, że znajduje się on na słabo zaludnionym obszarze, nie odnotowano strat materialnych. 1980 Zdjęcie przedstawia wulkan Saint Helens z lotu ptaka. Jego zapadnięty wierzchołek wypełniony jest śniegiem. Naokoło znajdują się tereny ziemiste. Erupcja wulkanu St. Helens w zachodniej części USA W wyniku erupcji rozsadzony został wierzchołek wulkanu, a olbrzymia chmura pyłu i gazu była przyczyną śmierci 60 osób. Co ciekawe, po erupcji jego wysokość zmniejszyła się o połowę. Obszar około 40 tys. kilometrów kwadratowych pokrył popiół wulkaniczny, a w odległości ok. 20 km zostały zniszczone lasy. 1982 Zdjęcie przedstawia wybuch wulkanu w Meksyku. Z wulkanu wydobywa się ogromna ilość białego pyłu przykrywającego niebo. Zbocza wulkanu są szare. Erupcja wulkanu El Chicón w Meksyku Wybuch wulkanu poprzedziły drżenia ziemi odnotowane kilka miesięcy wcześniej. Następnie wulkan uspokoił się, żeby wybuchnąć z ogromną siłą. W wyniku erupcji wyrzucony został ok. 1 kilometr sześcienny pyłu, nastąpiło rozerwanie górnej części stożka, w miejscu którego powstała kaldera o szerokości 1 km i głębokości ok. 300 m. Naukowcy szacują, że zginęło wówczas od 2,5 do 4 tysięcy osób. 1985 Zdjęcie przedstawia wulkan w Kolumbii. Na pierwszym planie znajdują się zbocza porośnięte zielenią. W tle góruje wulkan pokryty śniegiem. Wydobywa się z niego delikatny dym. Wybuch Nevado del Ruiz w Kolumbii Wybuch spowodował powstanie olbrzymiego laharu o grubości ponad 30 m, który spłynął doliną rzeczną z prędkością ok. 50 km/h i rozlał się na obszarze ok. 20 kilometrów kwadratowych. Zniszczył on osadę Armero, powodując utratę życia ok. 25 tys. osób. 1991 Zdjęcie przedstawia erupcję wulkanu Pinatubo. Na pierwszym planie znajdują się dachy budynków i drzewa. Za nimi na dużej wysokości znajduje się dym z wulkanu przepleciony z chmurami. Wybuch wulkanu Pinatubo na Filipinach Wybuch poprzedziły trzęsienia ziemi i wydobywająca się z wulkanu para wodna. W wyniku eksplozji zniszczeniu uległ krater wulkanu, co spowodowało zmniejszenie się jego wysokości o 260 m. Popioły, lawy wulkaniczne i lahary spowodowały śmierć ponad 1,5 tysiąca osób. Na skutek przedostania się do atmosfery olbrzymich ilości pyłów, temperatura na Ziemi w 1992 roku była niższa od średniej o ok. 0,5°C. 2011 Zdjęcie przedstawia wybuch wulkanu w Chile. Dym wydobywa się na dużą wysokość. Zbocza wulkanu i ziemia naokoło przybiera szarą barwę. Erupcja wulkanu PuyehueChile Puyehue razem z wulkanem Cordon Caulle tworzą jeden kompleks wulkaniczny. Erupcja pierwszego z nich rozpoczęła się w 4 czerwca 2011 roku (po 51 latach braku aktywności) i trwała do 21 kwietnia 2012 roku. Była to największa erupcja XXI wieku. Ponad 3,5 tysiąca ludzi zostało ewakuowanych. Olbrzymia chmura pyłu spowodowała odwołanie lotów krajowych i międzynarodowych. Szacuje się, że wulkan ten wyrzucił około stu milionów ton popiołu, piasku i pumeksu z mocą odpowiadającą 70 bombom atomowym. 2018 Zdjęcie przedstawia wulkan w Gwatemali z lotu ptaka podczas erupcji. Brązowy dym wydobywa się z wulkanu w lewą stronę. Z prawej strony znajdują się zielone zbocza. Erupcja wulkanu de Fuego w Gwatemali Na skutek powstania laharów, przepływów piroklastycznych i chmury pyłu wulkanicznego śmierć poniosło 159 osób, a ponad 3000 zostało ewakuowanych
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., oprac. na podstawie W. Mizerski, Geologia dynamiczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010; volcano.si.edu licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 1

Wyjaśnij związek między położeniem wymienionych wyżej wulkanów a siłą erupcji.

R3VPColgKtzJA
(Uzupełnij).
1
Polecenie 2

Korzystając z dostępnych źródeł, sprawdź VEI opisanych erupcji. Przyporządkuj te erupcje do odpowiedniej skali eksplozywności. Wyjaśnij, dlaczego przedstawione powyżej bardzo silne erupcje wulkaniczne dotyczą najczęściej stratowulkanów.

RiA3d53T0V24c
VEI 3 Możliwe odpowiedzi: 1. St. Helens, 1980 r., 2. Pelée, 1902 r., 3. Bezimienny, 1956 r., 4. Nevado del Ruiz, 1985 r., 5. Katmai, 1912 r., 6. Tambora, 1815 r., 7. Puyehue, 2011 r., 8. Fuego, 2018 r., 9. El Chicón, 1982 r., 10. Pinatubo, 1991 r., 11. Wezuwiusz, 79 r. VEI 4 Możliwe odpowiedzi: 1. St. Helens, 1980 r., 2. Pelée, 1902 r., 3. Bezimienny, 1956 r., 4. Nevado del Ruiz, 1985 r., 5. Katmai, 1912 r., 6. Tambora, 1815 r., 7. Puyehue, 2011 r., 8. Fuego, 2018 r., 9. El Chicón, 1982 r., 10. Pinatubo, 1991 r., 11. Wezuwiusz, 79 r. VEI 5 Możliwe odpowiedzi: 1. St. Helens, 1980 r., 2. Pelée, 1902 r., 3. Bezimienny, 1956 r., 4. Nevado del Ruiz, 1985 r., 5. Katmai, 1912 r., 6. Tambora, 1815 r., 7. Puyehue, 2011 r., 8. Fuego, 2018 r., 9. El Chicón, 1982 r., 10. Pinatubo, 1991 r., 11. Wezuwiusz, 79 r. VEI 6 Możliwe odpowiedzi: 1. St. Helens, 1980 r., 2. Pelée, 1902 r., 3. Bezimienny, 1956 r., 4. Nevado del Ruiz, 1985 r., 5. Katmai, 1912 r., 6. Tambora, 1815 r., 7. Puyehue, 2011 r., 8. Fuego, 2018 r., 9. El Chicón, 1982 r., 10. Pinatubo, 1991 r., 11. Wezuwiusz, 79 r. VEI 7 Możliwe odpowiedzi: 1. St. Helens, 1980 r., 2. Pelée, 1902 r., 3. Bezimienny, 1956 r., 4. Nevado del Ruiz, 1985 r., 5. Katmai, 1912 r., 6. Tambora, 1815 r., 7. Puyehue, 2011 r., 8. Fuego, 2018 r., 9. El Chicón, 1982 r., 10. Pinatubo, 1991 r., 11. Wezuwiusz, 79 r.
1
Polecenie 3

Korzystając z różnych źródeł informacji geograficznej, a także z własnej wiedzy, wymień zjawiska poprzedzające wybuch wulkanu. Jakie są sposoby ograniczania skutków wybuchów wulkanów?

RvOEWrNEfqVMl
(Uzupełnij).
1
Polecenie 4

Wybierz jedną z opisanych erupcji i, korzystając z różnych źródeł informacji geograficznej, opisz ją szerzej.

R1HvjaUiUQJ53
(Uzupełnij).