Dla nauczyciela
Autor: Paweł Kaniowski
Przedmiot: Filozofia
Temat: Czym jest egzystencjalizm?
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Cele lekcji. Uczeń:
Zapoznasz się z podstawowymi trudnościami przy próbie definiowania egzystencjalizmu.
Scharakteryzujesz egzystencjalistyczną metodę filozofowania.
Zrekonstruujesz krytykę przeprowadzoną przez filozofię egzystencjalną.
Cele operacyjne. Uczeń:
zna i charakteryzuje główne dyscypliny filozoficzne, opisuje ich problematykę i posługuje się odpowiednią terminologią;
identyfikuje różne problemy, stanowiska i nurty filozoficzne na przykładach pytań i twierdzeń filozofów;
identyfikuje różne problemy etyczne, rozważa je z punktu widzenia różnych stanowisk i nurtów filozoficznych na własnych przykładach.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał: „Czym jest egzystencjalizm?”. Prosi uczestników zajęć o rozwiązanie ćwiczeń nr 3‑6 z sekcji „Sprawdź się” na podstawie treści w zakładce „Przeczytaj”.
Faza wprowadzająca:
Po zalogowaniu na platformie nauczyciel prezentuje (na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika) temat lekcji oraz cele zajęć. Omawia lub ustala razem z uczniami kryteria sukcesu.
Raport z przygotowań. Nauczyciel, za pomocą raportu dostępnego w panelu użytkownika, sprawdza przygotowanie uczniów do lekcji, zwracając uwagę na to, kto wykonał zadane ćwiczenia. Jeśli jest taka potrzeba, wybrany uczeń uzasadnia swoje rozwiązania.
Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: nauczyciel przytacza słowa Ferdinanda Ebnera o tym, że życie człowieka jest pełne rozdźwięków i duchowej nędzy – żeby więc poradzić sobie z trudnym życiem, człowiek wymyśla sobie unifikujące idee. Prosi uczniów o podanie przykładów takich sytuacji. Dyskusja nad słusznością stwierdzenia F. Ebnera.
Faza realizacyjna:
Burza mózgów. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Jakie pytania egzystencjalne zadają sobie ludzie w XXI wieku?. Następnie informuje uczniów, że będą pracować metodą burzy mózgów i, jeśli to konieczne, wyjaśnia jej zasady. Wyłania także moderatora, który będzie zapisywał pomysły na tablicy, a następnie określa czas wykonania zadania. Uczniowie podają swoje propozycje. Po zakończeniu fazy twórczej następuje wspólna weryfikacja pomysłów.
Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla materiał z sekcji „Mapa myśli”, a następnie czyta polecenie: Uporządkuj swoją wiedzę na temat egzystencjalizmu. W tym celu dokończ mapę myśli, tworząc podkategorie do zaproponowanych haseł. Uczniowie wykonują zadanie w parach. Następnie wybrana osoba prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia ją, udzielając uczniom informacji zwrotnej.
Ćwiczenia przedmiotowe. Nauczyciel wyświetla treść ćwiczenia nr 7. Uczniowie rozwiązują je indywidualnie, a następnie omawiają odpowiedzi na forum klasy.
Uczniowie pracują w parach. Zapisują przykłady pytań egzystencjalnych (mogą skorzystać z pytań wyłonionych podczas pracy metodą burzy mózgów) oraz próbują na nie odpowiedzieć w duchu egzystencjalizmu. Po wyznaczonym czasie wybrane lub chętne pary prezentują swoje propozycje. Nauczyciel udziela uczniom informacji zwrotnej.
Faza podsumowująca:
Nauczyciel prosi uczniów o podsumowanie zgromadzonej wiedzy, zadając pytania
- Dlaczego musimy umrzeć?
- Czy śmierć oznacza definitywny koniec?
- W jaki sposób radzić sobie ze swoją śmiertelnością?
- Czy życie bez cierpienia byłoby takie samo?
- Czy cierpienie ma sens?
Warto wykorzystać zebrane pytania egzystencjalne przy realizacji tematów z innych filozoficznych nurtów XX‑wiecznych (wówczas np. uczniowie musieliby sformułować podobne odpowiedzi z perspektywy tych innych nurtów). W ramach podsumowania niniejszej lekcji warto ich poprosić o dokonanie kategoryzacji zebranych pytań, np. pytania dotyczące cierpienia, pytania dotyczące śmiertelności człowieka, etc.Zalogowany na platformie nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. Wybrany uczeń odczytuje cele lekcji, a następnie wszyscy wspólnie omawiają: co udało się osiągnąć, do czego warto wrócić, czego nie udało się zrealizować i dlaczego.
Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.
Praca domowa:
Uczniowie wykonują ćwiczenia 8 i 9.
Materiały pomocnicze:
Gadacz T., Historia filozofii XX wieku, Kraków 2009.
Filozofia egzystencjalna, wybór i wstępy: L. Kołakowski, K. Pomian, Warszawa 1965.
J.-P. Sartre, Egzystencjalizm jest humanizmem, Warszawa 1998.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Mapa myśli” do podsumowania lekcji.