Autor: Paweł Kaniowski

Temat: Czym jest egzystencjalizm?

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji. Uczeń:

• Zapoznasz się z podstawowymi trudnościami przy próbie definiowania egzystencjalizmu.

• Scharakteryzujesz egzystencjalistyczną metodę filozofowania.

• Zrekonstruujesz krytykę przeprowadzoną przez filozofię egzystencjalną.

Cele operacyjne. Uczeń:

• zna i charakteryzuje główne dyscypliny filozoficzne, opisuje ich problematykę i posługuje się odpowiednią terminologią;

• identyfikuje różne problemy, stanowiska i nurty filozoficzne na przykładach pytań i twierdzeń filozofów;

• identyfikuje różne problemy etyczne, rozważa je z punktu widzenia różnych stanowisk i nurtów filozoficznych na własnych przykładach.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał: „Czym jest egzystencjalizm?”. Prosi uczestników zajęć o rozwiązanie ćwiczeń nr 3‑6 z sekcji „Sprawdź się” na podstawie treści w zakładce „Przeczytaj”.

Faza wprowadzająca:

1. Po zalogowaniu na platformie nauczyciel prezentuje (na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika) temat lekcji oraz cele zajęć. Omawia lub ustala razem z uczniami kryteria sukcesu.

2. Raport z przygotowań. Nauczyciel, za pomocą raportu dostępnego w panelu użytkownika, sprawdza przygotowanie uczniów do lekcji, zwracając uwagę na to, kto wykonał zadane ćwiczenia. Jeśli jest taka potrzeba, wybrany uczeń uzasadnia swoje rozwiązania.

3. Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: nauczyciel przytacza słowa Ferdinanda Ebnera o tym, że życie człowieka jest pełne rozdźwięków i duchowej nędzy – żeby więc poradzić sobie z trudnym życiem, człowiek wymyśla sobie unifikujące idee. Prosi uczniów o podanie przykładów takich sytuacji. Dyskusja nad słusznością stwierdzenia F. Ebnera.

Faza realizacyjna:

1. Burza mózgów. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Jakie pytania egzystencjalne zadają sobie ludzie w XXI wieku?. Następnie informuje uczniów, że będą pracować metodą burzy mózgów i, jeśli to konieczne, wyjaśnia jej zasady. Wyłania także moderatora, który będzie zapisywał pomysły na tablicy, a następnie określa czas wykonania zadania. Uczniowie podają swoje propozycje. Po zakończeniu fazy twórczej następuje wspólna weryfikacja pomysłów.

2. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla materiał z sekcji „Mapa myśli”, a następnie czyta polecenie: Uporządkuj swoją wiedzę na temat egzystencjalizmu. W tym celu dokończ mapę myśli, tworząc podkategorie do zaproponowanych haseł. Uczniowie wykonują zadanie w parach. Następnie wybrana osoba prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia ją, udzielając uczniom informacji zwrotnej.

3. Ćwiczenia przedmiotowe. Nauczyciel wyświetla treść ćwiczenia nr 7. Uczniowie rozwiązują je indywidualnie, a następnie omawiają odpowiedzi na forum klasy.

4. Uczniowie pracują w parach. Zapisują przykłady pytań egzystencjalnych (mogą skorzystać z pytań wyłonionych podczas pracy metodą burzy mózgów) oraz próbują na nie odpowiedzieć w duchu egzystencjalizmu. Po wyznaczonym czasie wybrane lub chętne pary prezentują swoje propozycje. Nauczyciel udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel prosi uczniów o podsumowanie zgromadzonej wiedzy, zadając pytania
   - Dlaczego musimy umrzeć?
   - Czy śmierć oznacza definitywny koniec?
   - W jaki sposób radzić sobie ze swoją śmiertelnością?
   - Czy życie bez cierpienia byłoby takie samo?
   - Czy cierpienie ma sens?
   Warto wykorzystać zebrane pytania egzystencjalne przy realizacji tematów z innych filozoficznych nurtów XX‑wiecznych (wówczas np. uczniowie musieliby sformułować podobne odpowiedzi z perspektywy tych innych nurtów). W ramach podsumowania niniejszej lekcji warto ich poprosić o dokonanie kategoryzacji zebranych pytań, np. pytania dotyczące cierpienia, pytania dotyczące śmiertelności człowieka, etc.

2. Zalogowany na platformie nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. Wybrany uczeń odczytuje cele lekcji, a następnie wszyscy wspólnie omawiają: co udało się osiągnąć, do czego warto wrócić, czego nie udało się zrealizować i dlaczego.

3. Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Uczniowie wykonują ćwiczenia 8 i 9.

Materiały pomocnicze:

• Gadacz T., Historia filozofii XX wieku, Kraków 2009.

• Filozofia egzystencjalna, wybór i wstępy: L. Kołakowski, K. Pomian, Warszawa 1965.

• J.-P. Sartre, Egzystencjalizm jest humanizmem, Warszawa 1998.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Mapa myśli” do podsumowania lekcji.