Dla nauczyciela
Autor: Małgorzata Kosińska‑Pułka
Przedmiot: język polski
Temat: Kierunki w sztuce końca XIX wieku.
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony
Podstawa programowa
Zakres podstawowy
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
7) rozumie pojęcie groteski, rozpoznaje ją w tekstach oraz określa jej artystyczny i wartościujący charakter;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny.
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki.
IV. Samokształcenie.
5) dokonuje krytycznej selekcji źródeł;
9) wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;
11) korzysta z zasobów multimedialnych, np. z: bibliotek, słowników on‑line, wydawnictw e‑book, autorskich stron internetowych; dokonuje wyboru źródeł internetowych, uwzględniając kryterium poprawności rzeczowej oraz krytycznie ocenia ich zawartość.
II. Kształcenie językowe.
I. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:
3) rozpoznaje argumentacyjny charakter różnych konstrukcji składniowych i ich funkcje w tekście; wykorzystuje je w budowie własnych wypowiedzi.
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych.
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca.
Zakres rozszerzony
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
2) spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto: rozumie pojęcie tradycji literackiej i kulturowej, rozpoznaje elementy tradycji w utworach, rozumie ich rolę w budowaniu wartości uniwersalnych;
3) spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto: rozpoznaje w utworach cechy prądów literackich i artystycznych oraz odczytuje ich funkcje.
Kształtowane kompetencje kluczowe
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje w zakresie wielojęzyczności,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
pozna główne kierunki w sztuce końca XIX wieku,
rozpozna podstawowe cechy impresjonizmu, secesji, symbolizmu i ekspresjonizmu,
zinterpretuje wybrane dzieła malarstwa końca XIX wieku,
porówna obraz ekspresjonistyczny z późniejszym dziełem graficznym o podobnej tematyce.
Strategie nauczania
konstruktywizm.
Metody i techniki nauczania
metoda poglądowa;
rozmowa kontrolowana;
metoda ćwiczeń przedmiotowych;
praca z dziełami sztuki;
praca z tekstem literackim.
Formy zajęć
praca indywidualna,
praca w grupach,
praca całego zespołu klasowego,
analizowanie dzieł,
spacer wirtualny,
samokształcenie.
Środki dydaktyczne
komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica/ kartka papieru, pisak/kreda.
Przebieg zajęć
Faza wstępna
1. Nauczyciel zaprasza uczniów na wirtualny spacer po dostępnej w zasobach internetowych galerii malarstwa europejskiego końca XIX wieku. Możliwe jest, aby uczniowie zaprojektowali taki spacer, korzystając z ilustracji wybranych obrazów. Uczniowie mówią o swoich wrażeniach i uczuciach wywoływanych przez tę ekspozycję.
2. Nauczyciel rozdaje uczniom kserokopie wybranych stron przewodnika po Paryżu. Uczniowie obserwują sposób eksponowania malarstwa końca XIX wieku. Wybierają jeden obraz i omawiają technikę jego wykonania, tematykę i wrażenia z jego oglądania.
3. Przedstawienie celu zajęć i podanie tematu.
Faza realizacyjna
1. Uczniowie zapoznają się z umieszczoną w e‑materiałach galerią zdjęć interaktywnych i zapisują tematy, którymi zajmowali się malarze schyłku XIX wieku. Porównują sposób, w jaki przedstawili swoje malarskie wyobrażenia. Redagują własne krótkie notatki o założeniach omawianych kierunków w sztuce.
2. Uczniowie oceniają prawdziwość zdań, zawierających informacje o kierunkach w sztuce i uprawiających je artystach.
3. Uczniowie na podstawie samodzielnie zgromadzonych informacji o polskich malarzach, tworzących u schyłku XIX wieku, omawiają wybrane dzieła tych artystów.
4. Uczniowie wypisują cechy sztuki secesyjnej, które dostrzegają na zamieszczonej w e‑materiałach grafice Alfonsa Muchy Taniec. Dostrzegają bogatą ornamentykę, motywy florystyczne, opływowe kształty, wyraziste kontury, przedstawienie kobiety jako femme fatale.
5. Uczniowie odszukują w wierszu Leopolda Staffa Kowal elementów poetyki symbolizmu. Udzielają odpowiedzi na pytania:
Jakich przeżyciach opowiada podmiot liryczny tekstu?
Jaki nastrój dominuje w wierszu?
Czy można jednoznacznie zinterpretować liryk?
Jaka tematyka została w nim poruszona?
4. Uczniowie wykonują ćwiczenie zawarte w e‑materiałach. Oglądają Krzyk Edvarda Muncha. Porównują dzieło ekspresjonistycznego malarza z okładką płyty In the Court of the Crimson King progresywno–rockowego zespołu King Crimson stworzoną przez Barry’ego Godbera w 1969 roku.
Faza podsumowująca
1. Uczniowie rozpoznają nazwy kierunków, zgodnie z którymi zostały namalowane obrazy. Rozpoznają i charakteryzują impresjonizm, ekspresjonizm, secesję, symbolizm.
2. Uczniowie rozpoznają właściwości wybranych kierunków, np.: ekspresjonizmu. Wskazują cechy, które można powiązać z malarstwem ekspresjonistycznym, rozbudowane zdobienia, próbę uchwycenia chwilowych wrażeń, operowanie światłem.
3. Uczniowie łączą umieszczone w e‑materiałach fragmenty obrazów z nazwiskami ich autorów. Mówią o tym, które dzieła przemawiają do nich najbardziej i uzasadniają swoje wybory.
Zadanie domowe
Nauczyciel formułuje na podstawie e‑materiałów polecenie pracy domowej do wyboru.
1. Napisz rozprawkę, w której porównasz wiersz Kazimierza Przerwy‑Tetmajera W lesie z obrazem Claude’a Moneta Bordighera. Wykorzystaj kontekst impresjonizmu zastosowany w obu dziełach. Zwróć uwagę, jaką techniką został namalowany obraz i jakie wrażenia świetlne i barwne przedstawia. Czy wiersz opisuje podobne odczucia?
2. Spośród znanych ci obrazów schyłku XIX wieku wybierz ten, który twoim zdaniem jest najbardziej rozpoznawalnym dziełem malarskim pochodzącym z tego okresu. Napisz rozprawkę, w której postarasz się wyjaśnić jego fenomen. Możesz skorzystać z galerii interaktywnej umieszczonej w e‑materiałach.
Materiały pomocnicze
Strony internetowe wybranych muzeów w Europie
Albumy malarstwa polskiego i europejskiego końca XIX wieku
Filmy o wybranych malarzach (np.: Vincencie van Goghu)
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Uczniowie mogą omówić każdy z umieszczonych obrazów galerii interaktywnej oraz zaproponować ich uzupełnienie o dzieła polskich artystów końca XIX wieku. Lekcji może także towarzyszyć muzyka Debussy'ego, Ravela, Griega, Sibeliusa czy Szymanowskiego.