Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Wartości pozytywizmu w opowieści o Janie i Cecylii - Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
II. Kształcenie językowe.
2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:
1) rozróżnia pojęcie stylu i stylizacji, rozumie ich znaczenie w tekście;
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
IV. Samokształcenie.
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;
Lektura uzupełniająca
20) Eliza Orzeszkowa, Nad Niemnem;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

  • kompetencje cyfrowe.

Cele lekcji. Uczeń:

  • przeanalizuje fragment powieści Nad Niemnem ukazujący historię Jana i Cecylii;

  • wskaże zawarte w opowieści o Janie i Cecylii wartości pozytywizmu;

  • wyjaśni związek między uznaniem wartości pracy a ideą równości społecznej;

  • scharakteryzuje pozytywistyczne rozumienie patriotyzmu.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • z użyciem e‑podręcznika;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • e‑podręcznik;

  • tablica interaktywna lub rzutnik;

  • komputery z dostępem do internetu dla uczniów.

Przebieg lekcji

Przed lekcja:

  1. Nauczyciel prosi uczniów o wysłuchanie reportażu Teresy Siedlarowej W Bohatyrowiczach nad Niemnem z 1989 roku.
    https://ninateka.pl/vod/rozmowy/kilka‑slow‑o-kobietach‑eliza‑orzeszkowa‑finezje‑literackie‑3-5/

  2. Po wysłuchaniu reportażu uczniowie przygotowują krótką wypowiedź na temat przywiązania do swojego miejsca na ziemi.

Faza wprowadzająca:

  1. Uczniowie zapoznają się z sekcją „Wprowadzenie” i „Przeczytaj”. Nauczyciel pyta uczniów, jakie wartości moralne i społeczne były żywe w pozytywizmie. Wysłuchuje odpowiedzi uczniów i dopowiada brakujące informacje.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie w parach analizują mapą myśli. Uzupełniają ją cytatami z Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej obrazującymi podane w mapie myśli informacje. Następnie opisują, jakie wartości pozytywizmu zostały ujęte w opowieści o Janie i Cecylii.

  2. Rybki w akwarium. Chętne osoby zajmują dwa miejsca w wewnętrznym kręgu (pozostali uczniowie wraz z nauczycielem zajmują miejsca w kręgu zewnętrznym) i rozpoczynają rozmowę dotyczącą związku między uznaniem wartości pracy a ideą równości społecznej. Jeśli któraś z osób z zewnętrznego kręgu chciałaby coś dodać lub o coś zapytać, siada na wolnym krześle obok głównych rozmówców. Jeśli uczniowie z wewnętrznego kręgu nie znają odpowiedzi, wspiera ich nauczyciel lub ktoś z zewnętrznego kręgu.

  3. Uczniowie indywidualnie rozwiązują interaktywny quiz i sprawdzają w ten sposób, czy dobrze intepretują fragment dotyczący legendy Jana i Cecylii w Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel prosi chętnego ucznia o podsumowanie tematu – odpowiedź na pytanie: Jak pozytywiści rozumieli patriotyzm? Inni uczniowie uzupełniają jego wypowiedź.

Praca domowa:

  1. Odwołując się do dzieła Elizy Orzeszkowej, napisz wypracowanie na temat: Wartości pozytywizmu w opowieści o Janie i Cecylii.

Materiały pomocnicze:

  • Maria Żmigrodzka, Pozytywizm Elizy Orzeszkowej, „Pamiętnik Literacki: czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej” 1971, nr 62/4.

  • https://ninateka.pl/vod/rozmowy/kilka‑slow‑o-kobietach‑eliza‑orzeszkowa‑finezje‑literackie‑3-5/

Wskazówki metodyczne

  • Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Mapa myśli” do podsumowania lekcji.

Gra edukacyjna