Dla nauczyciela
Scenariusz zajęć
Autor: Danuta Jyż‑Kuroś
Przedmiot: chemia
Temat: Badanie właściwości skał wapiennych
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym
Podstawa programowa:
Zakres podstawowy
XI. Zastosowania wybranych związków nieorganicznych. Uczeń:
3) opisuje rodzaje skał wapiennych (wapień, marmur, kreda), ich właściwości i zastosowania; projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego celem będzie odróżnienie skał wapiennych wśród innych skał i minerałów; pisze odpowiednie równania reakcji.
Zakres rozszerzony
XI. Zastosowania wybranych związków nieorganicznych. Uczeń:
3) opisuje rodzaje skał wapiennych (wapień, marmur, kreda), ich właściwości i zastosowania; projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego celem będzie odróżnienie skał wapiennych od innych skał i minerałów; pisze odpowiednie równania reakcji.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;
kompetencje cyfrowe.
Cele operacyjne:
Uczeń:
przedstawia pochodzenie skał wapiennych;
podaje wzór i nazwę głównego składnika skał wapiennych;
wyjaśnia sposoby wykrywania skał wapiennych;
konstruuje mapę myśli przedstawiającą zastosowanie skał wapiennych;
zapisuje równania reakcji chemicznych:
węglanu wapnia z kwasem solnym (chlorowodorem);
termicznego rozkładu węglanu wapnia;
identyfikacji tlenku węgla(IV);
reakcji tlenku wapnia z wodą.
Strategie nauczania:
strategia eksperymentalno‑obserwacyjna.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczenia laboratoryjne
Formy pracy:
praca w parach.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami i dostępem do internetu;
słuchawki;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica;
pisak/kreda;
odczynniki chemiczne i skały do doświadczeń: granit, pumeks, gips, marmur, woda wapienna, kwas solny (chlorowodór), węglan wapnia;
szkło laboratoryjne;
środki ochrony osobistej: fartuchy, rękawice, okulary ochronne.
Przed lekcją
Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z częścią e‑materiału dotyczącą:
genezy powstania skał węglanowych,
występowanie na terenie Polski,
wudowy chemicznej skał węglanowych
oraz ułożeniu pytań do poszczególnych części. Efektem pracy ma być ułożenie po jednym pytaniu do każdego fragmentu. Pytania mają być zapisane: każde na osobnej kartce. Jedna strona pytanie i dane autora, druga odpowiedź.
Przebieg zajęć
Faza wstępna:
Nauczyciel prosi wszystkich uczniów o oddanie ułożonych pytań. Losowo rozdaje kartki z pytaniami. Zwraca uwagę, czy każdy ma pytanie ułożone przez inną osobę. Każdy uczeń zapoznaje się z jednym pytaniem. Prowadzący obserwuje, które osoby są uczciwe i nie sprawdzają odpowiedzi. Pozostałe pytania zostają u nauczyciela. Po dwóch minutach nauczyciel prosi o podniesienie ręki tych osób, które znają odpowiedź na swoje pytanie. Jeśli ktoś odpowie prawidłowo – może wybrać partnera do pracy w parze. Jeśli ktoś nie odpowie na pytanie, może jedynie zostać wybrany, ale sam nie wybiera. Jeśli ktoś oszukiwał, nauczyciel zwraca uwagę na potrzebę uczciwej weryfikacji swojej wiedzy.
Faza realizacyjna:
Nauczyciel prosi, aby każda para przeanalizowała doświadczenia z części e‑materiału: badanie właściwości fizyko‑chemiczne skał wapiennych. Uczniowie mają maksymalnie 10 minut na tę część lekcji. Po zapoznaniu się z częścią teoretyczną, prowadzący przypomina wraz z uczniami zasady bezpiecznego wykonywania doświadczeń chemicznych. Następnie uczniowie wykonują doświadczenie uczniowskie zgodnie z informacjami z e‑materiału: badanie zachowania się różnych skał pod wpływem kwasu solnego.
W zeszytach przedmiotowych zapisują opis doświadczenia, zgodnie z wytycznymi zawartymi w medium bazowym, które odtwarzają po doświadczeniu. Nauczyciel weryfikuje poprawność zapisu.
Nauczyciel wykonuje dwa pokazy dla uczniów zgodnie z informacjami z e‑materiału:
badanie zachowania się węglanu wapnia pod wpływem ogrzewania;
identyfikacja skał wapiennych poprzez identyfikację produktu reakcji kwasu solnego z marmurem.
W zeszytach przedmiotowych podopieczni zapisują opis doświadczeń, zgodnie z wytycznymi zawartymi w medium bazowym, które odtwarzają po doświadczeniu. Nauczyciel weryfikuje poprawność zapisu.
Prowadzący prosi uczniów, aby zapoznali się z częścią e‑materiału, dotyczącą zastosowania skał wapiennych. Podopieczni wspólnie podają najważniejsze informacje.
Faza podsumowująca:
Uczniowie wykonują zadania dołączone do tematu jako formę utrwalenia wiadomości i umiejętności z lekcji.
Praca domowa:
Nauczyciel prosi uczniów, aby w zespołach czteroosobowych wykonali prezentację lub plakat na temat, kiedy i gdzie spotkali się ze skałami wapiennymi w swoim otoczeniu. Nauczyciel precyzuje oczekiwania dotyczące wykonania pracy: za pomocą fotografii z ich wycieczek, wyjść i wyjazdów rekreacyjnych mają zilustrować, gdzie zetknęli się z tym rodzajem skał. Praca może zawierać również zdjęcia przedmiotów wykonanych ze skał wapiennych. Mogą wzbogacić prezentację lub projekt o elementy swojego otoczenia, gdzie do produkcji wykorzystuje się skały wapienne.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Medium może być wykorzystane:
zgodnie z propozycją zawartą w scenariuszu;
dla uczniów nieobecnych na lekcji jako formę uzupełnienia wiadomości i umiejętności;
do nauki prawidłowego opisu doświadczeń chemicznych;
jako materiał do powtórzenia przez sprawdzianem, maturą.
Materiały pomocnicze:
Materiały dla osób szczególnie zainteresowanych tematem:
https://prezi.com/w‑q9px3okmby/przerobka‑wapieni‑i-gipsu/, dostęp z dn. 10.06.2021.
https://pl.wikipedia.org/wiki/Wapie%C5%84, dostęp z dn. 10.06.2021.
https://www.nordkalk.pl/zrownowazony‑rozwoj/srodowisko/, dostęp z dn. 10.06.2021.
http://geoportal.pgi.gov.pl/surowce/skalne/wapienie_margle/2016, dostęp z dn. 10.06.2021.
https://www.lhoist.com/pl/wapie%C5%84‑w%C2%A0historii, dostęp z dn. 10.06.2021.