Dla nauczyciela

Autor: Martyna Wojtowicz

Przedmiot: Historia

Temat: Stosunek władz PRL do NSZZ „Solidarność”

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
Zakres podstawowy
LVII. Polska w latach 1957–1981. Uczeń:
6) wyjaśnia przyczyny i następstwa strajków w 1980 roku;
7) charakteryzuje ruch społeczny „Solidarność” i ocenia jego wpływ na przemiany społeczno‑polityczne w Polsce i w Europie.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

  • analizuje stosunek władz PRL do NSZZ „Solidarność”.

  • wskazuje przykłady działań kompromisowych i konfrontacyjnych władz PRL i NSZZ „Solidarność”.

  • charakteryzuje wpływ sytuacji wewnętrznej i międzynarodowej na politykę władz PRL.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

  • analiza materiału źródłowego (porównawcza);

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

  1. Wyświetlenie przez nauczyciela tematu i celów zajęć, przejście do wspólnego ustalenia kryteriów sukcesu (np. w postaci pytań, na które uczniowie chcą poznać odpowiedź w trakcie lekcji).

  2. Prowadzący zadaje uczniom pytanie o umiejscowienie tematu lekcji w czasie. Pyta: W jakim okresie się znajdujemy? Co ważnego działo się wcześniej? Uczniowie powinni wspomnieć o sytuacji politycznej i gospodarczej Polski na przełomie lat 70. i 80. XX w., strajkach, podpisaniu porozumień sierpniowych i legalizacji NSZZ „Solidarność”.

Faza realizacyjna:

  1. Praca z tekstem, metoda jigsaw. Uczniowie odliczają do ośmiu. Łączą się w zespoły według przydzielonych numerów. Każda grupa opracowuje fragment materiału z sekcji „Przeczytaj”:

  • Grupa 1 i 5 – PZPR prze do konfrontacji;

  • Grupa 2 i 6 – 90 dni spokoju, czyli gra na zwłokę;

  • Grupa 3 i 7 – Próby reform w PZPR;

  • Grupa 4 i 8 – Jesień pełna konfliktów.

Po zakończeniu pracy uczniowie zmieniają zespoły tak, by w każdym znalazła się przynajmniej jedna osoba z poprzednich grup. Uczniowie dzielą się wiedzą zdobytą wcześniej i uczą się od siebie nawzajem. Chętne/wybrane osoby omawiają przydzielone zagadnienia. Pozostali uczniowie mogą zadawać pytania i weryfikować przedstawione informacje.

  1. Praca z multimedium („Film edukacyjny”). Nauczyciel czyta polecenie nr 2: „Podaj przyczynę pierwszego ostrego konfliktu między władzą a „Solidarnością”. Jaki były skutek tego konfliktu i w jaki sposób go rozwiązano?” i poleca uczniom, aby w parach wykonali zadanie w oparciu o wskazówki zawarte w pierwszym z filmów. Po ustalonym czasie wybrana dwójka uczniowska przedstawia propozycję odpowiedzi, pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Następnie nauczyciel odtwarza drugi film i poleca, by uczniowie w podobny sposób wykonali polecenie nr 4, omawiając, w jaki sposób władze planowały rozwiązać problem, jaki miały z NSZZ „Solidarność”.

Faza podsumowująca:

  1. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenia 4 i 5 z sekcji „Sprawdź się” wyświetlone przez nauczyciela na tablicy. Konsultują swoje rozwiązania z inną parą uczniów i ustalają jedną wersję odpowiedzi. Wspólne omówienie odpowiedzi na forum klasy.

  2. Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

  3. Nauczyciel omawia przebieg zajęć i pracę uczniów w grupach.

Praca domowa:

  1. Wykonaj ćwiczenia nr 7 i 8 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze

J. Holzer, „Solidarność” 1980‑1981. Geneza i historia, Paryż 1984.

A. Paczkowski, Droga do „mniejszego zła”. Strategia i taktyka obozu władzy. Lipiec 1980 – styczeń 1982, Kraków 2002.

Przed i po 13 grudnia. Państwa bloku wschodniego wobec kryzysu w PRL 1980–1982, red. Łukasz Kamiński; t. 1, Warszawa 2006; t. 2, Warszawa 2007.

PZPR a „Solidarność” 1980–1981. Tajne dokumenty Biura Politycznego, wstęp Tomasz Kozłowski, Warszawa 2013.

W. Roszkowski, Najnowsza historia Polski, 1980–2002, Warszawa 2003.

J. Skórzyński, Krótka historia Solidarności 1980–1989, Gdańsk 2014.

Encyklopedia Solidarności: http://www.encysol.pl.

Portale tematyczne IPN: (wzz.ipn.gov.pl/, sierpien1980.pl/, rok1989.pl/ [do ostatniego dostęp przed kwietniem 2019 r.]

Wskazówki metodyczne:

  • Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z e‑materiałami z sekcji „Film edukacyjny”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Sprawdź się