Autor: Joanna Kalinowska

Temat: Państwo moskiewskie i jego rozwój

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• opisuje strukturę społeczną Wielkiego Księstwa Moskiewskiego.

• odtwarza rozwój terytorialny Wielkiego Księstwa Moskiewskiego w XVI w., jego uwarunkowania i skutki.

• wyjaśnia przyczyny oraz opisuje system opryczniny i kształtowanie się samodzierżawia.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Uczniowie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj”.

Faza wstępna:

1. Wyświetlenie tematu i celów zajęć oraz wspólne z uczniami ustalenie kryteriów sukcesu.

2. Raport z przygotowań. Nauczyciel za pomocą dostępnego w panelu użytkownika raportu sprawdza przygotowanie uczniów do lekcji, m.in. kto zapoznał się z sekcją „Przeczytaj” w udostępnionym e‑materiale. Prowadzący zadaje uczniom pytanie o umiejscowienie tematu lekcji w czasie. Pyta: W jakim okresie się znajdujemy? Co ważnego działo się wcześniej?

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Jeżeli przygotowanie uczniów do lekcji jest niewystarczające, nauczyciel prosi o indywidualne zapoznanie się z treścią w sekcji „Przeczytaj”. Każdy uczestnik zajęć podczas cichego czytania wynotowuje najważniejsze kwestie poruszone w tekście. Następnie wybrani uczniowie odczytują na głos swoje notatki.

2. Praca z multimedium („Mapa interaktywna”). Nauczyciel czyta polecenie 1: „Zapoznaj się z mapą interaktywną i napisz, w którym okresie nastąpił największy rozwój państwa moskiewskiego. Uzasadnij odpowiedź.” i poleca uczniom, aby w parach wykonali zadanie w oparciu o wskazówki zawarte w e‑materiale.

3. Nauczyciel wyjaśnia treść polecenia nr 2 „Na podstawie mapy określ, czy Wielkiemu Księstwu Moskiewskiemu udało się do końca XVI w. opanować wybrzeża Morza Czarnego i Morza Kaspijskiego.”, w kolejnym etapie wybrany uczeń rozwiązuje je i opisuje kolejno wykonywane kroki.

4. Uczniowie wykonują ćwiczenia nr 1 - 4. Nauczyciel sprawdza poprawność wykonanych zadań, omawiając je wraz z uczniami.

5. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenie nr 5, a następnie porównują swoje odpowiedzi z kolegą lub koleżanką.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. W kontekście ich realizacji następuje omówienie ewentualnych problemów z rozwiązaniem ćwiczeń i poleceń z sekcji „Sprawdź się”.

2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów.

Praca domowa:

1. Zaproponuj inne materiały źródłowe do tematu lekcji „Państwo moskiewskie i jego rozwój”.

2. Wykonaj w domu ćwiczenia niezrealizowane na lekcji.

Materiały pomocnicze:

• Bazylow L., Historia Rosji, tom 1., Warszawa 1985.

• Mikulski K., Wijaczka J. Historia powszechna. Wiek XVI‑XVIII, Warszawa 2012.

• Wójcik Z., Historia powszechna XVI‑XVII w., wyd. XII, Warszawa 2012.

• Wyczański A., Historia powszechna. Wiek XVI, Warszawa 1987.

• Brechunenko Wiktor, Ukraina i Moskwa od połowy XV w do połowy XVII w., „Mówią Wieki” 12/1995.

• Mosiejew Maksym, Między haraczem a podarkiem. Rola upominków w stosunkach rosyjsko‑nogajskich w XVI wieku, „Mówią Wieki” 8/2010.

• Wierzchowski Mirosław, Moskwa trzeci Rzym, „Mówią Wieki” 5/1962.

Wskazówki metodyczne:

• Uczniowie na podstawie sekcji „Mapa interaktywna” przygotowują prezentację multimedialną będącą podsumowaniem lekcji.