Autor: Joanna Kalinowska

Przedmiot: Historia 2022, Historia

Temat: Państwo moskiewskie i jego rozwój

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Treści nauczania - wymagania szczegółowe
Zakres rozszerzony
XVII. Europa w XVI i XVII wieku. Uczeń:
1) opisuje proces kształtowania się państwa moskiewskiego/rosyjskiego w XVI i XVII wieku;
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
XVII. Europa w XVI–XVII w. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
1) opisuje proces kształtowania się państwa moskiewskiego/rosyjskiego w XVI–XVII w.;
2) porównuje ewolucję ustroju Francji i Anglii w XVII w.;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

  • opisuje strukturę społeczną Wielkiego Księstwa Moskiewskiego.

  • odtwarza rozwój terytorialny Wielkiego Księstwa Moskiewskiego w XVI w., jego uwarunkowania i skutki.

  • wyjaśnia przyczyny oraz opisuje system opryczniny i kształtowanie się samodzierżawia.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

  • analiza materiału źródłowego (porównawcza);

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Uczniowie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj”.

Faza wstępna:

  1. Wyświetlenie tematu i celów zajęć oraz wspólne z uczniami ustalenie kryteriów sukcesu.

  2. Raport z przygotowań. Nauczyciel za pomocą dostępnego w panelu użytkownika raportu sprawdza przygotowanie uczniów do lekcji, m.in. kto zapoznał się z sekcją „Przeczytaj” w udostępnionym e‑materiale. Prowadzący zadaje uczniom pytanie o umiejscowienie tematu lekcji w czasie. Pyta: W jakim okresie się znajdujemy? Co ważnego działo się wcześniej?

Faza realizacyjna:

  1. Praca z tekstem. Jeżeli przygotowanie uczniów do lekcji jest niewystarczające, nauczyciel prosi o indywidualne zapoznanie się z treścią w sekcji „Przeczytaj”. Każdy uczestnik zajęć podczas cichego czytania wynotowuje najważniejsze kwestie poruszone w tekście. Następnie wybrani uczniowie odczytują na głos swoje notatki.

  2. Praca z multimedium („Mapa interaktywna”). Nauczyciel czyta polecenie 1: „Zapoznaj się z mapą interaktywną i napisz, w którym okresie nastąpił największy rozwój państwa moskiewskiego. Uzasadnij odpowiedź.” i poleca uczniom, aby w parach wykonali zadanie w oparciu o wskazówki zawarte w e‑materiale.

  3. Nauczyciel wyjaśnia treść polecenia nr 2 „Na podstawie mapy określ, czy Wielkiemu Księstwu Moskiewskiemu udało się do końca XVI w. opanować wybrzeża Morza Czarnego i Morza Kaspijskiego.”, w kolejnym etapie wybrany uczeń rozwiązuje je i opisuje kolejno wykonywane kroki.

  4. Uczniowie wykonują ćwiczenia nr 1 - 4. Nauczyciel sprawdza poprawność wykonanych zadań, omawiając je wraz z uczniami.

  5. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenie nr 5, a następnie porównują swoje odpowiedzi z kolegą lub koleżanką.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. W kontekście ich realizacji następuje omówienie ewentualnych problemów z rozwiązaniem ćwiczeń i poleceń z sekcji „Sprawdź się”.

  2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów.

Praca domowa:

  1. Zaproponuj inne materiały źródłowe do tematu lekcji „Państwo moskiewskie i jego rozwój”.

  2. Wykonaj w domu ćwiczenia niezrealizowane na lekcji.

Materiały pomocnicze:

  • Bazylow L., Historia Rosji, tom 1., Warszawa 1985.

  • Mikulski K., Wijaczka J. Historia powszechna. Wiek XVI‑XVIII, Warszawa 2012.

  • Wójcik Z., Historia powszechna XVI‑XVII w., wyd. XII, Warszawa 2012.

  • Wyczański A., Historia powszechna. Wiek XVI, Warszawa 1987.

  • Brechunenko Wiktor, Ukraina i Moskwa od połowy XV w do połowy XVII w., „Mówią Wieki” 12/1995.

  • Mosiejew Maksym, Między haraczem a podarkiem. Rola upominków w stosunkach rosyjsko‑nogajskich w XVI wieku, „Mówią Wieki” 8/2010.

  • Wierzchowski Mirosław, Moskwa trzeci Rzym, „Mówią Wieki” 5/1962.

Wskazówki metodyczne:

  • Uczniowie na podstawie sekcji „Mapa interaktywna” przygotowują prezentację multimedialną będącą podsumowaniem lekcji.