Scenariusz zajęć

Autor: Krzysztof Błaszczak, Aleksandra Marszałek‑Harych

Przedmiot: chemia

Temat: Co wspólnego mają ze sobą pierwiastki w blokach s, p, d,f?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum - zakres podstawowy i zakres rozszerzony;  uczniowie III etapu edukacyjnego - kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym;

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

II. Budowa atomu a układ okresowy pierwiastków. Uczeń:

2) określa przynależność pierwiastków do bloków konfiguracyjnych: s, p układu okresowego na podstawie konfiguracji elektronowej.

Zakres rozszerzony

II. Budowa atomu. Uczeń:

5) określa przynależność pierwiastków do bloków konfiguracyjnych: s, p i d układu okresowego na podstawie konfiguracji elektronowej; wskazuje związek między budową elektronową atomu a położeniem pierwiastka w układzie okresowym i jego właściwościami fizycznymi (np. promieniem atomowym, energią jonizacji) i chemicznymi.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• definiuje pojęcie bloku energetycznego i prawa okresowości;

• stosuje reguły przy zapisie konfiguracji elektronowej;

• przedstawia podział układu okresowego na bloki energetyczne;

• proponuje konfiguracje powłok walencyjnych pierwiastków.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• lekcja odwrócona;

• prezentacja multimedialna;

• analiza tekstu źródłowego;

• dyskusja dydaktyczna;

• gra dydaktyczna;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika zdań podsumowujących.

Materiały pomocnicze:

• mazak;

• podręczniki;

• internet.

Forma pracy:

• praca w parach;

• praca zbiorowa;

• praca w grupach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• smartfony/tablety z dostępem do internetu;

• podręczniki tradycyjne;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica i kreda;

• mazaki;

• kartki do zapisania informacji.

Przebieg zajęć

Przed lekcją:

Zajęcia przeprowadzone będą metodą lekcji odwróconej. Podczas jednego z poprzedzających spotkań, nauczyciel dzieli klasę na cztery grupy, których zadaniem jest przygotowanie prezentacji multimedialnych na temat bloków energetycznych:

• I grupa - blok s;

• II grupa - blok p;

• III grupa - blok d;

• IV grupa - blok f.

Podczas opracowywania prezentacji uczniowie wykorzystują treści zawarte w e‑materiale, w podręcznikach oraz innych źródłach informacji. Zadaniem uczniów jest ujęcie w swoich prezentacjach sposoby rozmieszczenia elektronów na podpowłokach jako element konieczny. Uczniowie zwracają szczególną uwagę na to, aby ich prezentacje były klarowne i zrozumiałe dla wszystkich. Prezentacje powinny zawierać ograniczoną ilość tekstu do niezbędnego minimum oraz źródła informacji. Każda prezentacja może trwać nie dłużej niż pięć minut. Prezentacje będą oceniane przez uczniów w skali punktowej 1‑6.

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje pytania zawarte w e‑materiale, np.: Czy wiesz jak zmieniają się konfiguracje elektronowe pierwiastków? A może wiesz na jakie bloki jest podzielony układ okresowy?

2. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele, które uczniowie zapisują w portfolio.

3. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół budowy układu okresowego pierwiastków.

Faza realizacyjna:

1. Grupy przedstawiają swoje prezentacje multimedialne – omawiają zawarte treści.

2. Po każdej prezentacji odbiorcy/słuchacze oceniają przygotowane prezentacje: co w prezentacji im się podobało, a co można byłoby zaprezentować inaczej; czy były klarowne i zrozumiałe; czy mają jakieś rady dla koleżanek i kolegów oraz jak oceniają ich pracę poprzez przydzielenie punktów w skali 1‑6 (punkty uczniowie zapisują na karteczkach i oddają nauczycielowi).

3. Po ustaleniu podziału układu okresowego na bloki energetyczne nauczyciel podaje po cztery wybrane przykłady pierwiastków z bloków s, p, d i prosi uczniów o indywidualne wypisanie dla każdego konfiguracji elektronowej, zgodnie z regułami obowiązującymi przy ich ustalaniu.

4. Po wykonaniu zadania chętni uczniowie zapisują konfiguracje na tablicy, Nauczyciel weryfikuje je i w razie potrzeby poprawia błędy, uzupełnia i wyjaśnia niezrozumiale kwestie.

5. Nauczyciel prosi uczniów o samodzielną analizę przykładu wyznaczenia konfiguracji elektronów walencyjnych dla indu, zawartej w e‑materiale. niezrozumiałe kwestie wyjaśnia na forum klasy.

6. Nauczyciel wybiera kilka przykładów pierwiastków i prosi uczniów o samodzielne zapisanie konfiguracji powłoki walencyjnej w zeszytach, po czym osoby chętne lub wskazane odczytują rezultaty swojej pracy. Nauczyciel wyjaśnia ewentualnie popełnione błędy i sprawdza, czy pozostali uczniowie nie mieli problemów.

7. Nauczyciel odwołuje uczniów do gry edukacyjnej w e‑materiale - praca w parach.

Faza podsumowująca:

1. Na zakończenie zajęć nauczyciel zadaje uczniom pytania z e‑materiału np.:

• Czy wiesz na jakie bloki podzielony jest układ okresowy pierwiastków?

• Co stanowi główne wyjaśnienie takiego ułożenia pierwiastków w układzie okresowym?

• Jak zmienia się konfiguracja elektronowa w grupach a jak w okresach?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Nauczyciel prosi uczniów o wykonanie ćwiczeń w e‑materiale - sprawdź się oraz wybranie 10 dowolnych pierwiastków (z 3 bloków: s,p,d) i wypisanie ich konfiguracji powłok walencyjnych.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Gra interaktywna może być wykorzystana przez uczniów jako sposób przygotowania do sprawdzianu.

Materiały pomocnicze:

1. Samoprzylepne karteczki.

2. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Czy wiesz na jakie bloki podzielony jest układ okresowy pierwiastków?

• Co stanowi główne wyjaśnienie takiego ułożenia pierwiastków w układzie okresowym?

• Jak zmienia się konfiguracja elektronowa w grupach a jak w okresach?