Dla nauczyciela

Autor: Małgorzata Kosińska‑Pułka, Bożena Święch

Przedmiot: Język polski

Temat: Życie snem – dramat Calderóna de la Barki

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;

11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

7) odróżnia dyskusję od sporu i kłótni;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;

12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.

IV. Samokształcenie.

6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;

9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

1) odczytuje tekst w jego warstwie semantycznej i semiotycznej;

Lektura uzupełniająca

3) Pedro Calderon de la Barca, Życie snem;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele lekcji. Uczeń:

dokona analizy słowotwórczej wyrazów związanych treściowo z utworem Życie snem Pedra Calderóna de la Barca;
ustali, jakie jest znaczenie słowa sen w wybranych fragmentach dramatu Życie snem Pedra Calderona de la Barca;
wykaże obecność toposu śmierć‑sen w dramacie Życie snem Pedra Calderona de la Barca;
zinterpretuje dotyczący snu‑nauczyciela cytat z dramatu Życie snem Pedra Calderona de la Barca.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
podająca.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Życie snem – dramat Calderóna de la Barki”. Następnie prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z umieszczonymi w e‑materiale informacjami. Uczniowie powinni zapoznać się z sekcją „Przeczytaj”, dramatem Życie snem, aby aktywnie uczestniczyć w lekcji.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel zapisuje na tablicy rzeczownik „sen”. Uczniowie dopisują inne wyrazy utworzone od tego słowa. Mówią również o tym, jak rozumieją ten wyraz dosłownie, a jak przenośnie. Powstają schematy, które nauczyciel komentuje.
Nauczyciel rozdaje kartki z tekstem, w którym znajdują się luki. Uczniowie uzupełniają je, zachowując porządek gramatyczny i sens merytoryczny wypowiedzi. Po wykonaniu ćwiczenia zamieniają się kartkami i dopisują do wypowiedzi synonimy do wyrazów zapisanych w lukach. Porównują zróżnicowanie leksykalne polszczyzny.
Kiedy śpię, to ………………...
We śnie przeżywam ………….
Ze snu wynika ………………..
Śniąc, ludzie ………………….
Śnienie jest …………………..

Faza realizacyjna:

Uczniowie zapoznają się z umieszczonym w e‑materiałach audiobookiem i wykonują dołączone do niego polecenia:
- wykaż, że w literaturze barokowej temat złudnego pozoru życia należał do szczególnie często podejmowanych,
- wskaż powody, dla których XVII‑wieczny dramat hiszpański Życie snem jest dziełem wciąż aktualnym.
Uczestnicy zajęć udzielają odpowiedzi na pytanie: Czy według Calderóna de la Barca sen ma właściwości terapeutyczne? Uzasadniają swoje odpowiedzi.
Następnie analizują funkcjonowanie motywu snu. Odpowiedź uzasadniają, odwołując się do różnych znaczeń motywu snu.
Uczniowie wykonują samodzielnie wskazane przez nauczyciela ćwiczenia umieszczone w e‑materiale. Następnie wybrane osoby prezentują swoje odpowiedzi do ćwiczeń i komentują je.

Faza podsumowująca:

Nauczyciel prosi uczniów o podanie 4 słów kluczy pasujących do lekcji (od najważniejszego do najmniej ważnego). Na przykład: Pedro Calderón de la Barca, motyw życia‑snu, dramat romantyczny, choroba wieku.
Nauczyciel przeprowadza podsumowanie metodą kosza i walizki. Rozdaje uczniom kartki w dwóch kolorach (np. czerwony i niebieski). Na niebieskich kartkach uczniowie zapisują informacje i umiejętności, które uznali podczas lekcji za cenne, przydatne. Na czerwonych – zbędne. Nauczyciel odczytuje refleksje uczniów.

Praca domowa:

Napisz liczący co najmniej 180 słów tekst, w którym zinterpretujesz dwa fragmenty Życia snem Calderona de la Barca.
Praca domowa z e‑materiału.

Materiały pomocnicze:

Marta Eloy Cichocka, „Życie to sen”: Calderón w nowej odsłonie, „Przekładaniec”, nr 31/2015.
Zofia Karczewska‑Markiewicz, Calderón de la Barca, Warszawa 1970.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Audiobook”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Sprawdź się