Autor: Katarzyna Lewandowska

Temat: Czy powinniśmy bać się zapożyczeń?

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

• wyjaśnia przyczyny, dla których w języku pojawiają się zapożyczenia,

• wskazuje języki, które stanowią lub stanowiły dla polszczyzny źródła zapożyczeń,

• ocenia zasadność wyboru form rodzimych lub zapożyczonych w konkretnych sytuacjach językowych,

• wskazuje zagrożenia, jakie mogą wynikać z nadużywania zapożyczeń.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel prosi, by uczniowie przez kilka dni zgromadzili przykłady zapożyczeń funkcjonujących w języku, którym posługują się oni sami i osoby w ich otoczeniu, a także osoby publiczne.
   Na lekcji będą potrzebne słowniki języka polskiego i słowniki wyrazów obcych.
   Uczniowie zapoznają się z treściami w sekcji „Przeczytaj”.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel prosi, by każdy z uczniów ułożył zdanie złożone, w którym użyje wyłącznie wyrazów rodzimych. Następnie kilka propozycji zostaje zapisanych na tablicy. Wszyscy uczestnicy zajęć analizują je, korzystając z przygotowanych słowników. Prawdopodobnie okaże się, że wiele słów, które uczniowie odczuwali jako rodzime, w rzeczywistości jest zapożyczonych. Nauczyciel prosi, by uczniowie wyciągnęli wnioski z tego prostego eksperymentu.
   Następnie zadaje pytania: Czy język może obyć się bez zapożyczeń? W jakich sytuacjach okazują się potrzebne? Czy należy bać się zapożyczeń?
   Nauczyciel informuje, że poszukiwanie odpowiedzi na powyższe pytania będzie celem lekcji.

2. Podanie celu i tematu zajęć.

Faza realizacyjna:

1. Prowadzący odtwarza wykład prof. Katarzyny Kłosińskiej na temat roli zapożyczeń w języku. Prosi, by uczniowie zwrócili uwagę na to, jak ekspertka odnosi się do problemu: czy powinniśmy bać się zapożyczeń.

2. Następnie nauczyciel proponuje krótką dyskusję: prosi, by chętni uczniowie przypisali się do jednej z grup: purystów, którzy uważają, że język powinien być wolny od obcych wpływów, i postępowców, którzy uważają, że język powinien być otwarty na zapożyczenia. Obie grupy naradzają się i formułują argumenty na poparcie swoich opinii. Następnie przeprowadzają kilkuminutową dyskusję, podczas której nauczyciel dba o to, by argumenty były merytoryczne. Później prosi o podsumowanie dyskusji i zanotowanie wniosków.

3. W drugiej części tej fazy lekcji uczniowie wykonują polecenie 2 z sekcji „Film”.

4. Następnie uczniowie, pracując w parach, wykonują polecenie 1 oraz ćwiczenie 1 i 2 z sekcji „Audiobook”. Po upływie ustalonego czasu nauczyciel prosi, by wybrane osoby przedstawiły propozycje odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

1. W dyskusji podsumowującej nauczyciel wraca do kluczowego pytania lekcji: Czy powinniśmy bać się zapożyczeń? Uczniowie notują odpowiedź na nie w zeszytach, korzystając z informacji zdobytych podczas lekcji.

Praca domowa:

1. Na podstawie informacji uzyskanych podczas lekcji odnieś się do tezy, że zapożyczenia językowe są świadectwem związków polszczyzny i Polaków z innymi kulturami. Zredaguj odpowiedź w 8 zdaniach.

Materiały pomocnicze:

• Słownik języka polskiego, Warszawa 2016.

• Polszczyzna na co dzień, red. M. Bańko, Warszawa 2006.

• Jadwiga Kowalikowa, Kształcenie językowe. Teoria dla praktyki, w: Polonista w szkole, red. Anna Janus‑Sitarz, Kraków 2004.

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Film” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.