Scenariusz zajęć

Autor: Marcin Maćkiewicz, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jakie substancje chemiczne zanieczyszczają atmosferę, wody i gleby?

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XXII. Elementy ochrony środowiska. Uczeń:

2) wymienia podstawowe rodzaje zanieczyszczeń powietrza, wody i gleby (np. metale ciężkie, węglowodory, produkty spalania paliw, freony, pyły, azotany(V), fosforany(V) (ortofosforany(V)), ich źródła oraz wpływ na stan środowiska naturalnego; opisuje rodzaje smogu oraz mechanizmy jego powstawania.

XXII. Elementy ochrony środowiska. Uczeń:

2) wymienia podstawowe rodzaje zanieczyszczeń powietrza, wody i gleby (np. metale ciężkie, węglowodory, produkty spalania paliw, freony, pyły, azotany(V), fosforany(V) (ortofosforany(V)), ich źródła oraz wpływ na stan środowiska naturalnego; wymienia działania (indywidualne/kompleksowe), jakie powinny być wprowadzane w celu ograniczania tych zjawisk; opisuje rodzaje smogu oraz mechanizmy jego powstawania.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wymienia substancje zanieczyszczające środowisko;

• określa, na czym polega efekt cieplarniany oraz zjawisko dziury ozonowej;

• omawia skutki zanieczyszczenia środowiska;

• wymienia sposoby zapobiegania zanieczyszczaniu środowiska.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• praktyczna.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• metoda trójkąta

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• metoda lekcji odwróconej;

• tarcza strzelnicza;

• film edukacyjny.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, kreda/pisak;

• rzutnik multimedialny.

Przed lekcją:

Metoda lekcji odwróconej. Zadaniem uczniów jest zapoznanie się z treściami w e‑materiale dotyczącymi zanieczyszczeń powietrza, wody i gleby – źródła zanieczyszczeń rodzaje (przykłady) oraz sposoby zapobiegania tym zanieczyszczeniom. Uczniowie zapoznają się również z filmem edukacyjnym. Mogą również wykorzystać różne artykuły w prasie czy internecie.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują na kartkach i gromadzą w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Metoda trójkąta. Nauczyciel zapisuje na tablicy problem do rozwiązania: „Jakie substancje chemiczne zanieczyszczają atmosferę, wody i gleby oraz jakimi sposobami można temu zaradzić?” Zdiagnozowanie problemu, jego analiza ocena jego przyczyn może stać się podstawą planowania sposobów rozwiązania problemu. Rozwiązywanie problemu będzie odbywało się w grupie, a więc zastosowanie tej metody pozwoli na kształtowanie umiejętności skutecznej komunikacji, współpracy w grupie, współodpowiedzialności za efekty pracy grupy. Nauczyciel dzieli uczniów losowo na cztery grupy zadaniowe, rozdaje arkusz papieru A3, mazaki oraz wyjaśnia zasady pracy tą metodą. Po wyznaczonym czasie liderzy grup prezentują na forum klasy efekty pracy grupy.

2. Zadaniem każdej grupy będzie:

• Grupa 1 – uczniowie poszukują w dostępnych źródłach informacji na temat toksyczności benzopirenu oraz źródeł benzopirenu w środowisku. Na podstawie mapki (patrz załączniki poniżej) uczniowie wskazują, w jakich miastach znajduje się największe stężenie benzopirenu dlaczego tam. Określają sposoby ograniczania tej substancji w środowisku.

• Grupa 2 – uczniowie poszukują przyczyn zanieczyszczenia powietrza i sposobów im zapobiegania. Uczniowie mogą również bazować na zawartości poniższego załącznika.

• Grupa 3 – Uczniowie poszukują przyczyn zanieczyszczenia wody i sposobów im zapobiegania.

• Grupa 4 -uczniowie poszukują przyczyn zanieczyszczenia gleby i sposobów im zapobiegania.

3. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Tarcza strzelnicza. Celem tej metody jest bardzo szybkie uzyskanie informacji zwrotnej. Uczniowie na tarczy strzelniczej zawieszonej w sali lekcyjnej, z użyciem cenek, zaznaczają w skali od 0 do 10 swoje „strzały”. Koło można podzielić na części, w których oceniać można różne aspekty pracy, np. przydatność, atrakcyjność, stopień trudności materiału, zaangażowanie uczniów, zainteresowanie tematem, stopień opanowania zagadnienia wynikający z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji, itp. Nauczyciel może odnieść się do tego ogólnie na podsumowanie.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Multimedium może być wykorzystane przez ucznia w fazie przygotowania do lekcji czy pracy kontrolnej. Uczniowie nieobecni na lekcji mogą wykorzystać film do samokształcenia i uzupełnienia luk kompetencyjnych.

Materiały pomocnicze:

1. Nauczyciel przygotowuje arkusze papieru A3 z narysowanym schematem trójkąta odwróconym do góry podstawą, a stojącym na wierzchołku - trójkąt podparty liniami ciągłymi z obu stron (przyczyny zanieczyszczeń), a linie ciągłe poprzecinane liniami przerywanymi (sposoby zapobiegania). 2. Nauczyciel przygotowuje planszę z tarczą strzelniczą oraz cenki dla uczniów.