Autor: Joanna Kalinowska

Przedmiot: Historia

Temat: Solidarność i jej wpływ na przemiany roku 1989

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• charakteryzuje wkład ruchu społecznego Solidarność w demontaż systemu komunistycznego w Polsce;

• opisuje wpływ działalności Solidarności na zmiany zachodzące w innych krajach Europy Środkowo‑Wschodniej w roku 1989;

• ocenia, czy Solidarność słusznie przyjęła ugodową postawę wobec władzy.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Solidarność i jej wpływ na przemiany roku 1989”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” tak, aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i wykonywać polecenia.

2. Nauczyciel poleca, aby kilku chętnych (albo wybranych) uczniów porozmawiało z osobami ze swojego otoczenia – rodzicami, dziadkami, znajomymi dorosłymi – które opowiedzą o tym, jak pamiętają okres Solidarności oraz przemian w roku 1989. Na podstawie tych opowieści uczniowie przygotowują notatki, które przedstawią w trakcie lekcji.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla temat i cele zajęć oraz wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu (np. w postaci pytań, na które chcą uzyskać odpowiedź w toku lekcji).

2. Rozmowa wprowadzająca. Nauczyciel, po wyświetleniu dostępnego w panelu użytkownika raportu, weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji: sprawdza, którzy uczestnicy zajęć zapoznali się z udostępnionym przed lekcją e‑materiałem. Prosi uczniów, aby przedstawili sytuację w Polsce i na świecie w końcu lat 80. XX w. W razie potrzeby uzupełnia wypowiedzi uczniów.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel prosi, aby wybrane osoby przedstawiły wydarzenia w latach 1988–1989 w Polsce, które doprowadziły do upadku systemu komunistycznego, a także scharakteryzowały wpływ tych wydarzeń na przemiany w innych krajach Europy Środkowo‑Wschodniej. Uczniowie powinni wykazać znaczenie ruchu Solidarność dla tych faktów.

2. Prezentacje uczniowskie. Uczniowie wskazani przed lekcją, którzy przeprowadzili wywiady, przedstawiają efekty swojej pracy. Czas na ewentualne pytania ze strony pozostałych uczniów oraz podsumowanie nauczyciela.

3. Praca z multimedium („Film edukacyjny”). Prowadzący odtwarza nagranie z prof. Antonim Dudkiem dotyczące znaczenia ruchu Solidarność, a następnie prosi uczniów, aby w parach wykonali polecenie 2. Uczniowie wypisują argumenty na poparcie tezy o kluczowej roli ruchu społecznego Solidarność w przemianach roku 1989. Po ustalonym czasie wskazane osoby (lub ochotnicy) przedstawiają swoje odpowiedzi, pozostali uczniowie mogą się do nich ustosunkować.

4. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenia interaktywne 1, 2 i 3 z sekcji „Sprawdź się”. Wyniki pracy omawiane są na forum i komentowane przez nauczyciela.

5. Nauczyciel wyświetla ćwiczenie 6, które uczniowie wykonują w małych grupach (do maksymalnie czterech osób): analizują wynik sondażu, a następnie wskazują zdania prawdziwe i fałszywe.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. W kontekście ich realizacji następuje omówienie ewentualnych problemów z wykonaniem ćwiczeń i poleceń z sekcji „Sprawdź się”.

2. Nauczyciel omawia pracę uczniów, ocenia pracę tych osób, które przygotowały notatki na podstawie wywiadów.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia interaktywne 7 i 8. Przygotuj uzasadnienia poprawnych odpowiedzi.

2. (Dla uczniów chętnych) Wykonaj polecenie 3 dołączone do filmu.

Materiały pomocnicze:

A. Dudek, Historia polityczna Polski 1989–2012, Kraków 2013.

Droga do niepodległości. Solidarność 1980–2005, red. A. Borowski, Warszawa 2005.

T.G. Ash, Wiosna obywateli. Rewolucja 1989 widziana w Warszawie, Budapeszcie, Berlinie i Pradze, tłum. A. Husarska, Kraków 2019.

T. Judt, T. Snyder, Rozważania o wieku XX, tłum. P. Marczewski, Poznań 2012.

K. Trembicka, Okrągły Stół w Polsce. Studium o porozumieniu politycznym, Lublin 2003.

Wskazówki metodyczne:

Uczniowie mogą zapoznać się z filmem edukacyjnym przed zajęciami, wówczas w trakcie fazy realizacyjnej przechodzą od razu do wykonania polecenia.

Spis ilustracji nieopisanych:

• Ćwiczenie 2: Solidarność 1989, wybory parlamentarne, wiec przedwyborczy przed słupskim ratuszem 4; domena publiczna, Bałtycka Biblioteka Cyfrowa.

• Ćwiczenie 3: Zbigniew Bujak; Mariusz Kubik, CC BY 3.0, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 3: Michaił Gorbaczow; The Official CTBTO Photostream – Reagan and Gorbachev Arrive, CC BY 2.0, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 3: Władysław Frasyniuk; Tomek Pietras, CC BY‑SA 3.0, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 3: Bronisław Geremek; Mariusz Kubik, CC BY 3.0, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 3: Bogdan Borusewicz; Kancelaria Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, CC BY‑SA 3.0, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 3: Wojciech Jaruzelski; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 3: Jacek Kuroń; Jacek Andrzej Iwański, CC BY‑SA 3.0, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 3: Lech Wałęsa; Kingkongphoto & www.celebrity‑photos.com, CC BY‑SA 2.0, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 3: Jan Paweł II; Rob Croes, CC BY 4.0, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 3: Andrzej Gwiazda; Szymon Surmacz, CC BY‑SA 2.5, Wikimedia Commons.