Autor: Paweł Kaniowski

Temat: Kartezjusz i Pascal – dwa ujęcia ludzkiej rozumności

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne. Uczeń:

• analizuje fragmenty Medytacji o pierwszej filozofii i Rozprawy o metodzie Kartezjusza oraz Myśli Pascala;

• przedstawia stosunek Kartezjusza do rozumu i jego wartości poznawczych;

• przedstawia, jak Pascal postrzega poznanie racjonalne i jego wartości;

• wyjaśnia sens formuły „myślę, więc jestem”;

• omawia pascalowską koncepcję wielkości i nędzy człowieka.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Uczniowie zapoznają się z treściami w sekcji „Przeczytaj”.

Faza wprowadzająca:

1. Prowadzący zajęcia loguje się na platformie. Na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika wyświetla temat lekcji, następnie omawia cel zajęć i informuje uczniów o ich planowanym przebiegu. Wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

2. Dyskusja wprowadzająca. Nauczyciel, za pomocą dostępnego w panelu użytkownina raportu, sprawdza, którzy uczniowie zapoznali się z udostępnionym przed lekcją e‑materiałem. Następnie zadaje uczniom pytanie podsumowujące sekcję Przeczytaj: Na czym polega różnica między wątpieniem w możliwości poznawcze u Kartezjusza i u Pascala? i zachęca uczniów do dyskusji.

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Jeżeli przygotowanie uczniów do lekcji jest niewystarczające, nauczyciel prosi o indywidualne zapoznanie się z treścią w sekcji „Przeczytaj”. Każdy uczestnik zajęć podczas cichego czytania wynotowuje najważniejsze kwestie poruszone w tekście. Następnie wybrani uczniowie odczytują na głos swoje notatki. Nauczyciel inicjuje rozmowę kierowaną porządkującą ten etap pracy.

2. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej materiał z sekcji „Mapa myśli”. Wspólne odczytanie i objaśnienie tekstów źródłowych. Następnie uczniowie pracują w parach, realizując polecenia (stosunek obu filozofów do rozumu i racjonalnego poznania), przy czym jedna osoba z pary skupia się na stanowisku Kartezjusza, a druga na stanowisku Pascala. Korzystając z tekstów źródłowych i przywołując odpowiednie cytaty, uczniowie uzupełniają mapę myśli o kolejne elementy porównania.

3. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenia od 1 do 5, a następnie porównują swoje odpowiedzi z kolegą lub koleżanką. Następnie uczniowie – w parach – rozwiązują ćwiczenia 7 i 8.

4. Uczniowie pracują w parach. Jedna osoba w parze „odgrywa rolę” Kartezjusza, a druga – Pascala. Uczniowie wybierają wspólny temat do dyskusji, mogą go sformułować samodzielnie lub skorzystać z podpowiedzi nauczyciela (np. Czy możemy zdobyć wiedzę pewną o świecie? Co pewnego możemy powiedzieć o świecie? Jakie są różnice między wątpieniem w możliwości poznawcze u Kartezjusza i u Pascala?). Efektem pracy uczniów powinien być zapis przykładowej rozmowy lub użytych argumentów, które po zakończonej pracy powinny zostać zaprezentowane na forum klasy.

Faza podsumowująca:

1. Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Zinterpretuj myśl Pascala na temat ludzkiej kondycji w świecie i zdolności człowieka do poznania świata.

Materiały pomocnicze:

• Kleszcz R., Pascal a problem sceptycyzmu, w: „Analiza i egzystencja” 2011, s. 139‑160.

• Rusznica A., Kieca M., Kleska Ł., Refleksje filozoficzne Błażeja Pascala, Rzeszów 2016.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Uczniowie mogą wykorzystać medium w sekcji „Mapa myśli” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.