Scenariusz zajęć

Autor: Alicja Kasińska, Sylwia Brawata

Przedmiot: biologia

Temat: Witaminy – klasyfikacja oraz funkcje w organizmie

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

V. Budowa i fizjologia człowieka.
2. Odżywianie się. Uczeń:
1) przedstawia rolę nieorganicznych i organicznych składników pokarmowych w odżywianiu, w szczególności białek pełnowartościowych i niepełnowartościowych, NNKT, błonnika, witamin.

Zakres rozszerzony

XI. Funkcjonowanie zwierząt.
2. Porównanie poszczególnych czynności życiowych zwierząt, z uwzględnieniem struktur odpowiedzialnych za ich przeprowadzanie.
1) Odżywianie się. Uczeń:
c) przedstawia rolę nieorganicznych i organicznych składników pokarmowych w odżywianiu człowieka, w szczególności białek pełnowartościowych i niepełnowartościowych, NNKT, błonnika, witamin.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:
Uczeń:

• potrafi określić naturalne źródła witamin;

• potrafi sklasyfikować różne rodzaje witamin;

• potrafi omówić regulacyjną rolę witamin w funkcjonowaniu organizmu;

• planuje doświadczenie pozwalające na wykrycie witaminy C w produktach spożywczych.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm;

• IBSE (nauczanie przez dociekanie naukowe);

• strategia wyprzedzająca.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja;

• mapa myśli;

• doświadczenie.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• mapa pojęć;

• tablica interaktywna/tablica;

• zestaw doświadczalny do wykrywania witaminy C:

  • zlewki lub przezroczyste, plastikowe kubeczki;

  • zakraplacz;

  • mieszadełko;

  • woda;

  • kleik skrobiowy;

  • jodyna;

  • próbki różnych produktów żywnościowych: sok z cytryny, pomarańczy, miąższ z jabłka, roztarta zielona pietruszka, sok z marchewki, rozpuszczona czekolada (lub inne zmiażdżone produkty spożywcze).

Przed lekcją:

Uczniowie, korzystając z informacji, że witamina C odbarwia roztwór skrobi z jodyną, planują doświadczenie mające na celu wykrycie witaminy C w różnych produktach żywnościowych (np. w soku z cytryny lub pomarańczy, miąższu jabłka, roztartej zielonej pietruszce, soku z marchewki, rozpuszczonej czekoladzie).

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Nauczyciel przedstawia cele lekcji. Uczniowie odpowiadają na zadane przez niego pytania:

   • Co to są witaminy?

   • Po co nam witaminy?

2. Uczniowie, pracując w parach, formułują własne definicje pojęcia „witamina”, a następnie chętne pary prezentują je na forum klasy.

3. Uczniowie określają etymologię terminu „witamina”, na podstawie informacji zawartych w e‑materiale (zob. sekcja „Wprowadzenie”). Nauczyciel może także odtworzyć fragment audycji radiowej pt. Jakie znaczenie miało odkrycie witamin?, traktujący o badaniach Kazimierza Funka prowadzących do odkrycia witamin (zob. materiały pomocnicze).

4. Wybrany uczeń odczytuje wstęp do e‑materiału, w którym przedstawiono zarys historyczny badań nad znaczeniem witamin.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie samodzielnie zapoznają się z tekstem i grafiką interaktywną „Funkcje witamin” zamieszczonymi w sekcji „Przeczytaj. Konfrontują wcześniej sformułowane definicje z informacjami uzyskanymi z lektury.

2. Uczniowie, korzystając z mapy myśli ilustrującej podział witamin (zob. sekcja „Mapa myśli”), wskazują kryterium tej klasyfikacji. Odpowiadają na pytanie: „Czy znajomość kryterium klasyfikacji witamin może mieć znaczenie przy planowaniu dziennego jadłospisu?”. Swoje odpowiedzi uzasadniają.

3. Uczniowie pracują w niewielkich grupach. Omawiają wykonane w domu projekty doświadczenia mającego na celu wykrycie witaminy C w wybranych produktach żywnościowych (nauczyciel każdej grupie przypisuje inny produkt). Wspólnie wypracowują najlepsze rozwiązanie. Nauczyciel monitoruje pracę uczniów, udziela wskazówek, koryguje błędy.

4. Członkowie każdej grupy formułują wspólnie problem badawczy i hipotezę. Zapisują je w formularzu zamieszczonym w sekcji „Mapa myśli” (polecenie nr 4). Następnie przeprowadzają doświadczenie na wybranym produkcie zgodnie z ustalonym wcześniej porządkiem. Odnotowują wyniki.

5. Grupy prezentują kolejno wyniki przeprowadzonych doświadczeń. Klasa wspólnie formułuje wnioski, nauczyciel ocenia ich poprawność.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie samodzielnie wykonują polecenie nr 3.

2. Uczniowie dokonują autoewaluacji własnej pracy, kończąc jedno wybrane przez siebie zdanie:

• „Zainteresowało mnie…”;

• „Przekażę te informacje…”.

Praca domowa

• Wykonaj ćwiczenia interaktywne od 1 do 8 zamieszczone w sekcji „Sprawdź się” (dla wszystkich uczniów).

• Wykonaj polecenie nr 2, zamieszczone w sekcji „Mapa myśli” (dla zainteresowanych).

Materiały pomocnicze

1. Krystyna Mar, Jakie znaczenie miało odkrycie witamin?, audycja radiowa z cyklu „Portrety Polaków”, www.polskieradio24.pl

2. Przykładowe źródła internetowe, które nauczyciel może polecić uczniom zainteresowanym wykonaniem polecenia nr 2:

• Witaminy [hasło], www.encyklopedia.pwn.pl

• Witaminy [skrypt], www.farmacja.umed.wroc.pl

• Witaminy. Analiza produktów pochodzenia naturalnego [skrypt], www.chemia.ug.edu.pl

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania mapy pojęć:

Nauczyciel może wykorzystać mapę pojęć podczas fazy wstępnej lekcji, wprowadzajac uczniów w temat zajęć. Może także polecić uczniom, by wykorzystali mapę pojęć, przygotowując się do lekcji powtórkowej.