Dla nauczyciela
Scenariusz zajęć
Autor: Alicja Kasińska, Sylwia Brawata
Przedmiot: biologia
Temat: Witaminy – klasyfikacja oraz funkcje w organizmie
Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym
Podstawa programowa:
Zakres podstawowy
V. Budowa i fizjologia człowieka.
2. Odżywianie się. Uczeń:
1) przedstawia rolę nieorganicznych i organicznych składników pokarmowych w odżywianiu, w szczególności białek pełnowartościowych i niepełnowartościowych, NNKT, błonnika, witamin.
Zakres rozszerzony
XI. Funkcjonowanie zwierząt.
2. Porównanie poszczególnych czynności życiowych zwierząt, z uwzględnieniem struktur odpowiedzialnych za ich przeprowadzanie.
1) Odżywianie się. Uczeń:
c) przedstawia rolę nieorganicznych i organicznych składników pokarmowych w odżywianiu człowieka, w szczególności białek pełnowartościowych i niepełnowartościowych, NNKT, błonnika, witamin.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne:
Uczeń:
potrafi określić naturalne źródła witamin;
potrafi sklasyfikować różne rodzaje witamin;
potrafi omówić regulacyjną rolę witamin w funkcjonowaniu organizmu;
planuje doświadczenie pozwalające na wykrycie witaminy C w produktach spożywczych.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm;
IBSE (nauczanie przez dociekanie naukowe);
strategia wyprzedzająca.
Metody i techniki nauczania:
dyskusja;
mapa myśli;
doświadczenie.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
mapa pojęć;
tablica interaktywna/tablica;
zestaw doświadczalny do wykrywania witaminy C:
zlewki lub przezroczyste, plastikowe kubeczki;
zakraplacz;
mieszadełko;
woda;
kleik skrobiowy;
jodyna;
próbki różnych produktów żywnościowych: sok z cytryny, pomarańczy, miąższ z jabłka, roztarta zielona pietruszka, sok z marchewki, rozpuszczona czekolada (lub inne zmiażdżone produkty spożywcze).
Przed lekcją:
Uczniowie, korzystając z informacji, że witamina C odbarwia roztwór skrobi z jodyną, planują doświadczenie mające na celu wykrycie witaminy C w różnych produktach żywnościowych (np. w soku z cytryny lub pomarańczy, miąższu jabłka, roztartej zielonej pietruszce, soku z marchewki, rozpuszczonej czekoladzie).
Przebieg zajęć
Faza wstępna:
Nauczyciel przedstawia cele lekcji. Uczniowie odpowiadają na zadane przez niego pytania:
Co to są witaminy?
Po co nam witaminy?
Uczniowie, pracując w parach, formułują własne definicje pojęcia „witamina”, a następnie chętne pary prezentują je na forum klasy.
Uczniowie określają etymologię terminu „witamina”, na podstawie informacji zawartych w e‑materiale (zob. sekcja „Wprowadzenie”). Nauczyciel może także odtworzyć fragment audycji radiowej pt. Jakie znaczenie miało odkrycie witamin?, traktujący o badaniach Kazimierza Funka prowadzących do odkrycia witamin (zob. materiały pomocnicze).
Wybrany uczeń odczytuje wstęp do e‑materiału, w którym przedstawiono zarys historyczny badań nad znaczeniem witamin.
Faza realizacyjna:
Uczniowie samodzielnie zapoznają się z tekstem i grafiką interaktywną „Funkcje witamin” zamieszczonymi w sekcji „Przeczytaj. Konfrontują wcześniej sformułowane definicje z informacjami uzyskanymi z lektury.
Uczniowie, korzystając z mapy myśli ilustrującej podział witamin (zob. sekcja „Mapa myśli”), wskazują kryterium tej klasyfikacji. Odpowiadają na pytanie: „Czy znajomość kryterium klasyfikacji witamin może mieć znaczenie przy planowaniu dziennego jadłospisu?”. Swoje odpowiedzi uzasadniają.
Uczniowie pracują w niewielkich grupach. Omawiają wykonane w domu projekty doświadczenia mającego na celu wykrycie witaminy C w wybranych produktach żywnościowych (nauczyciel każdej grupie przypisuje inny produkt). Wspólnie wypracowują najlepsze rozwiązanie. Nauczyciel monitoruje pracę uczniów, udziela wskazówek, koryguje błędy.
Członkowie każdej grupy formułują wspólnie problem badawczy i hipotezę. Zapisują je w formularzu zamieszczonym w sekcji „Mapa myśli” (polecenie nr 4). Następnie przeprowadzają doświadczenie na wybranym produkcie zgodnie z ustalonym wcześniej porządkiem. Odnotowują wyniki.
Grupy prezentują kolejno wyniki przeprowadzonych doświadczeń. Klasa wspólnie formułuje wnioski, nauczyciel ocenia ich poprawność.
Faza podsumowująca:
Uczniowie samodzielnie wykonują polecenie nr 3.
Uczniowie dokonują autoewaluacji własnej pracy, kończąc jedno wybrane przez siebie zdanie:
„Zainteresowało mnie…”;
„Przekażę te informacje…”.
Praca domowa
Wykonaj ćwiczenia interaktywne od 1 do 8 zamieszczone w sekcji „Sprawdź się” (dla wszystkich uczniów).
Wykonaj polecenie nr 2, zamieszczone w sekcji „Mapa myśli” (dla zainteresowanych).
Materiały pomocnicze
Krystyna Mar, Jakie znaczenie miało odkrycie witamin?, audycja radiowa z cyklu „Portrety Polaków”, www.polskieradio24.pl
Przykładowe źródła internetowe, które nauczyciel może polecić uczniom zainteresowanym wykonaniem polecenia nr 2:
Witaminy [hasło], www.encyklopedia.pwn.pl
Witaminy [skrypt], www.farmacja.umed.wroc.pl
Witaminy. Analiza produktów pochodzenia naturalnego [skrypt], www.chemia.ug.edu.pl
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania mapy pojęć:
Nauczyciel może wykorzystać mapę pojęć podczas fazy wstępnej lekcji, wprowadzajac uczniów w temat zajęć. Może także polecić uczniom, by wykorzystali mapę pojęć, przygotowując się do lekcji powtórkowej.