Dla nauczyciela

Autor: Marta Kulikowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Leśmianizmy – co to takiego?

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
II. Kształcenie językowe.
1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:
1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;
10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;
11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;
IV. Samokształcenie.
1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;
2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • wyjaśnia, w jaki sposób Leśmian tworzył neologizmy,

  • wynotowuje leśmianizmy z wiersza *** [Wyszło z boru ślepawe, zjesieniałe zmrocze],

  • tworzy neologizmy wzorowane na leśmianizmach,

  • charakteryzuje język poetycki Bolesława Leśmiana.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • odwrócona klasa;

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel poleca, by uczniowie zapoznali się z blokiem tekstowym materiału Leśmianizmy – co to takiego?. Prosi, by chętne osoby przygotowały prezentację audiowizualną, która mogłaby być ilustracją do wiersza B. Leśmiana *** [Wyszło z boru ślepawe, zjesieniałe zmrocze]. Poleca także, by uczniowie przypomnieli sobie, czym są neologizm i noesemantyzm.

Faza wprowadzająca:

  1. Lekcja rozpoczyna się od odczytania przez chętną osobę wiersza *** [Wyszło z boru ślepawe, zjesieniałe zmrocze] B. Leśmiana. Ilustrację stanowi prezentacja audiowizualna przygotowana przez uczniów.
    Nauczyciel zadaje wstępne pytania interpretacyjne: jak wyobrażacie sobie postać występującą w wierszu? Kim lub czym jest? Czy prezentacja przygotowana przez kolegów i koleżanki pomogła wam w wyobrażeniu sobie tej postaci? Jaki nastrój panuje w utworze Leśmiana? Co na to wpływa?
    Uczniowie wymieniają się uwagami, dyskutują, notują najważniejsze informacje.

Faza realizacyjna:

  1. Prowadzący wyświetla ilustrację interaktywną. Uczniowie zapoznają się z nią, a następnie wskazana osoba odczytuje polecenie 1 z tej sekcji. Uczniowie poszukują odpowiedzi, pracując w parach. Następnie przechodzą do polecenia 2.

  2. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel przechodzi do sekcji „Sprawdź się”. Zapowiada uczniom, że w kolejnym kroku będą rozwiązywać ćwiczenia – od najprostszych do najtrudniejszych – i będą to robić wspólnie. Wybrana osoba czyta po kolei polecenia. Po każdym przeczytanym poleceniu nauczyciel daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie ochotnik udziela odpowiedzi. Reszta uczniów ustosunkowuje się do niej, proponując swoje pomysły. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej.

Praca domowa:

  1. Postaw tezę interpretacyjną wiersza *** [Wyszło z boru ślepawe, zjesieniałe zmrocze].

Materiały pomocnicze:

  • Zdzisław Łapiński, Metafizyka Leśmiana, [w:] Studia o Leśmianie, red. Michał Głowiński, Janusz Sławiński, Warszawa 1971.

  • Jacek Trznadel, Twórczość Leśmiana. (Próba przekroju), Warszawa 1964.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Ilustracja interaktywna” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się