Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia:

R1UcsVRzi2hgV1

Ćwiczenie 1

Zaznacz: 1. leśmianizmy, 2. zgrubienie. Bolesław Leśmian [***Wyszło z boru ślepawe, zjesieniałe zmrocze] Wyszło z boru ślepawe, zjesieniałe zmrocze, Spłodzone samo przez się w sennej bezzadumie. Nieoswojone z niebem patrzy w podobłocze I węszy świat, którego nie zna, nie rozumie. Swym cielskiem kostropatym kąpie się w kałuży, Co nęci, jak ożywczych jadów pełna misa, Czołgliwymi mackami krew z kwiatów wysysa I ciekliną swych mętów po ziemi się smuży. Zwierzę, co trwać nie zdoła zbyt długo na świecie, Bo wszystko wokół tchnieniem zatruwa i gasi, Lecz gdy ty białą dłonią głaszczesz je po grzbiecie, Ono, mrucząc, do stóp twych korzy się i łasi.

Bolesław Leśmian, *** [Wyszło z boru ślepawe, zjesieniałe zmrocze], [w:] tegoż, Poezje wybrane, oprac. Jacek Trznadel, Wrocław 1983, s. 229.

R1FEmeCN6oo0M

Bolesław Leśmian [***Wyszło z boru ślepawe, zjesieniałe zmrocze] Wyszło z boru ślepawe, zjesieniałe zmrocze, Spłodzone samo przez się w sennej bezzadumie. Nieoswojone z niebem patrzy w podobłocze I węszy świat, którego nie zna, nie rozumie. Swym cielskiem kostropatym kąpie się w kałuży, Co nęci, jak ożywczych jadów pełna misa, Czołgliwymi mackami krew z kwiatów wysysa I ciekliną swych mętów po ziemi się smuży. Zwierzę, co trwać nie zdoła zbyt długo na świecie, Bo wszystko wokół tchnieniem zatruwa i gasi, Lecz gdy ty białą dłonią głaszczesz je po grzbiecie, Ono, mrucząc, do stóp twych korzy się i łasi. (Uzupełnij).

RUYVbpt4kI1D21

Ćwiczenie 2

Podaj leśmianizmy, które pełnią daną funkcję. 1. nazywa bohatera lirycznego, oddając jego naturę: (Uzupełnij). 2. wskazuje jednocześnie na czas rozgrywania się sytuacji lirycznej oraz naturę bohatera lirycznego: (Uzupełnij). 3. oddaje sposób poruszania się zmrocza: (Uzupełnij). 4. oddaje konsystencję zmrocza: (Uzupełnij). 5. oddaje samoistne pojawienie się zmrocza: (Uzupełnij).

111

Ćwiczenie 3

Od podanych wyrazów utwórz po 3 neologizmy podobne do tych tworzonych przez Bolesława Leśmiana.

R1NbE42SAnVhy

kwitnąć. (Uzupełnij). (Uzupełnij). (Uzupełnij). łąka. (Uzupełnij). (Uzupełnij). (Uzupełnij). liść. (Uzupełnij). (Uzupełnij). (Uzupełnij). trawa. (Uzupełnij). (Uzupełnij). (Uzupełnij). niebo. (Uzupełnij). (Uzupełnij). (Uzupełnij). słońce. (Uzupełnij). (Uzupełnij). (Uzupełnij).

Rozpocznij od określenia rdzenia. Następnie zastanów się, jakie formanty pomogą ci oddać znaczenie, które chcesz uzyskać.

kwitnąć, rozdokwitnąć
łąka, załączyć
liść, rozliścić
trawa, przetrawić
niebo, przeniebny
słońce, prasłońce

111

Ćwiczenie 4

Przeprowadź analizę słowotwórczą wszystkich neologizmów pojawiających się w wierszu Bolesława Leśmiana [***Wyszło z boru ślepawe, zjesieniałe zmrocze].

R1XdgP4m5K9kt

leśmianizm (Uzupełnij). wyrazy podstawowe (Uzupełnij). formanty (Uzupełnij). znaczenie wyrazu (Uzupełnij). leśmianizm (Uzupełnij). wyrazy podstawowe (Uzupełnij). formanty (Uzupełnij). znaczenie wyrazu (Uzupełnij). leśmianizm (Uzupełnij). wyrazy podstawowe (Uzupełnij). formanty (Uzupełnij). znaczenie wyrazu (Uzupełnij). leśmianizm (Uzupełnij). wyrazy podstawowe (Uzupełnij). formanty (Uzupełnij). znaczenie wyrazu (Uzupełnij). leśmianizm (Uzupełnij). wyrazy podstawowe (Uzupełnij). formanty (Uzupełnij). znaczenie wyrazu (Uzupełnij).

Przy objaśnianiu znaczenia wyrazu zwróć uwagę na to, jaką częścią mowy jest dany leksem oraz na kontekst całego fragmentu wiersza, w którym dane słowo się znajduje.

Przykładowe odpowiedzi:

zjesieniałe, jesień, z- -ałe, takie, które nabrało cech jesieni (np. umiera, jest ponure i smutne itp,)
zmroczne,mrok, z- -e, coś, co ma w sobie mrok
bezzaduma, zaduma, bez-, bez refleksji
podobłocze,obłok, pod- -e, przestrzeń pod obłokami
czołgliwe, czołgać, -liwe, takie, przy pomocy których można się czołgać
cieklina, ciecz, -lina, coś, co ma konsystencję cieczy
smuży, smuga, -y, porusza się niczym smuga

Ćwiczenie 5

Przeredaguj poniższe wersy, używając stylu naukowego.

Bolesław Leśmian *** [Wyszło z boru ślepawe, zjesieniałe zmrocze]
Wyszło z boru ślepawe, zjesieniałe zmrocze,
Spłodzone samo przez się w sennej bezzadumie.
Nieoswojone z niebem patrzy w podobłocze
I węszy świat, którego nie zna, nie rozumie.
pol1 Źródło: Bolesław Leśmian, *** [Wyszło z boru ślepawe, zjesieniałe zmrocze], [w:] tegoż, Poezje wybrane, oprac. Jacek Trznadel, Wrocław 1983, s. 91–92.

R1dy1EYvTwtv3

(Uzupełnij).

Zastanów się, jakie znaczenia zostały oddane podczas tworzenia danego neologizmu. Przypomnij sobie, jak wyglądają opisy w twoim podręczniku do biologii lub fragmenty filmów przyrodniczych.

Cechy stylu naukowego:

obecność terminologii naukowej;
stosowanie rozbudowanych, wieloczłonowych zdań;
brak nacechowania emocjonalnego tekstu;
logiczne, ścisłe, przejrzyste uporządkowanie wywodu;
dążenie do przekazania obiektywnej prawdy.

Fragment przykładowej realizacji:

Habitat zjesieniałego zmrocza to las. Jak prawdziwy drapieżnik rośnie w nocy.

Ćwiczenie 6

W pięciu‑sześciu zdaniach opisz dowolną sytuację, stosując w każdym zdaniu neologizm podobny do tych tworzonych przez Bolesława Leśmiana.

W 5‑6 zdaniach opisz to, co widzisz za oknem, stosując w każdym zdaniu neologizm podobny do tych tworzonych przez Bolesława Leśmiana.

R1LmDyXk8Kd0o

(Uzupełnij).

Możesz rozpocząć od stworzenia opisu i następnie wpleść w treść utworzone przez siebie neologizmy.

Fragment przykładowej realizacji:

W naddomnej błękitnej zadumie usiadł w niebezpieczu garaży wróbel.

311

Ćwiczenie 7

Wypisz z wiersza *** [Wyszło z boru ślepawe, zjesieniałe zmrocze] paradoks, który autor uzyskał, wykorzystując zaimek zwrotny. Przytocz właściwy fragment utworu. Wyjaśnij znaczenie paradoksu.

R15iQY3pgz6oM

(Uzupełnij).

Poszukaj fragmentu wiersza, w którym pojawia się zaimek zwrotny „się”.

Sprawdź, czy w twojej odpowiedzi pojawia się właściwy fragment wiersza, czyli: „Spłodzone samo przez się w sennej bezzadumie”. Paradoks polega na tym, że w wierszu opisane jest stworzenie, które nie powinno istnieć, ponieważ w żadne stworzenie nie może spłodzić samego siebie.

311

Ćwiczenie 8

Postaw tezę interpretacyjną wiersza *** [Wyszło z boru ślepawe, zjesieniałe zmrocze].

R15iQY3pgz6oM

(Uzupełnij).

Zastanów się, z czym kojarzy się jesień i mrok. Pomyśl, co symbolizuje “zjesieniałe zmrocze”. Szczególną uwagę poświęć ostatniej strofie.

Sprawdź, czy w twojej odpowiedzi zostały ujęte następujące kwestie:

jednym z odczytań symboliki zjesieniałego zmrocza może być śmierć,
jesień i mrok przywodzą na myśl skojarzenia z przemijaniem i śmiercią,
oswojenie śmierci sprawia, że człowiek przestaje się jej bać - staje się ona nieodłącznym, ale już niestrasznym towarzyszem życia.

Ilustracja interaktywna

Dla nauczyciela

Sprawdź się