Scenariusz zajęć

Autor: Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: Chemia

Temat: Sporządzanie roztworów o określonym stężeniu procentowym

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy/rozszerzony

Podstawa programowa

Zakres podstawowy:

V. Roztwory. Uczeń:

2) wykonuje obliczenia związane z przygotowaniem, rozcieńczaniem i zatężaniem roztworów z zastosowaniem pojęć: stężenie procentowe i  molowe oraz rozpuszczalność.

Zakres rozszerzony:

V. Roztwory. Uczeń:

2) wykonuje obliczenia związane z przygotowaniem, rozcieńczaniem i zatężaniem roztworów z zastosowaniem pojęć: stężenie procentowe lub molowe oraz rozpuszczalność.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• Kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• Kompetencje cyfrowe;

• Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• Kompetencje w zakresie przedsiębiorczości.

Cele operacyjne

Uczeń:

• zdefiniuje pojęcia: rozpuszczalnik, substancja rozpuszczona, roztwór, rozcieńczanie, zatężanie;

• omówi sposoby zmiany stężenia procentowego;

• sporządzi roztwory o określonym stężeniu;

• rozwiąże problemy dotyczące roztworów wykorzystując pojęcie stężenia procentowego oraz jego wzór matematyczny.

Strategie:

• problemowa, czyli uczenie się przez odkrywanie.

Metody i techniki nauczania:

• eksperyment;

• elementy wykładu;

• ćwiczenia;

• technika świateł drogowych do samooceny ucznia;

• technika zdań podsumowujących.

Forma pracy

• praca zbiorowa;

• praca w grupach;

• praca w parach.

Środki dydaktyczne

• komputery z dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑podręczniku;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna;

• tablica i kreda;

• metodnik lub kartki zielone, żółte i czerwone;

• zlewki, bagietki, waga elektroniczna, cylindry miarowe;

• woda z kranu, chlorek sodu, siarczan(VI) miedzi(II).

Przebieg zajęć

Faza wstępna

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie, np.: Jakie znaczenie w życiu człowieka ma stężenie procentowe roztworów?

2. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z  uczniami ustala cele.

3. Rozpoznawanie wiedzy potocznej uczniów. Burza mózgów wokół pojęcia stężenie procentowe roztworu.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna

1. Uczniowie w parach pracują z medium bazowym. Uczniowie wykonują polecenie w wirtualnym laboratorium i przypisane do niego ćwiczenia.

2. W nawiązaniu do wcześniej pracy, chętni lub wybrani uczniowie, definiują pojęcia: rozpuszczalnik, substancja rozpuszczona, roztwór, rozcieńczanie, zatężanie, stężenie masowe, stężenie objętościowe – trwa dyskusja.

3. Nauczyciel podaje przykłady różnych roztworów, np. jodyna (3% roztwór jodu w alkoholu etylowym z dodatkiem jodku potasu); woda utleniona (3% roztwór nadtlenku wodoru); ocet (10% roztwór kwasu octowego w wodzie); sól fizjologiczna (0.9% roztwór chlorku sodu) – uczniowie interpretują każdy przykład.

4. Uczestnicy zajęć analizują tekst w e‑materiale „Zmiana stężenia procentowego roztworu”, następnie chętni lub wskazani uczniowie podają sposoby zmiany stężeń (rozcieńczanie i zatężanie roztworu), po czym rozwiązują ćwiczenia w parach.

5. Teraz uczniowie przenoszą procedury i zrobione ćwiczenia z laboratorium wirtualnego do realnego eksperymentu.  Nauczyciel dzieli uczniów na grupy zadaniowe, rozdaje karty pracy z jednym wybranym poleceniem na grupę (patrz polecenia we materiałach pomocniczych). Nauczyciel podaje szkło i odczynniki chemiczne. Po wykonanej pracy liderzy omawiają efekty pracy swojej grupy.

6. Uczniowie w parach analizują ćwiczenia w zestawie ćwiczeń interaktywnych, sprawdzają swoją wiedzę i umiejętności rozwiązując je.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów, wykorzystując pytania z e‑materiału, np. polecenia do multimedium:

• W jaki sposób można zmniejszyć stężenie roztworu?

• Jakie czynności po kolei należy wykonać, żeby otrzymać 200 g 15% roztworu?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Dokończenie zadań z zestawu ćwiczeń interaktywnych – dla uczniów, którzy nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Wirtualne laboratorium uczniowie mogą wykorzystać podczas przygotowywania się do zajęć lub przy przygotowywaniu roztworów o określonym stężeniu molowym.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenie nr 1: przygotuj 0,5 litra solanki o stężeniu 3% (d = 1,020 g/cmIndeks górny 3³), jako zalewę do kiszenia ogórków małosolnych. Ile potrzeba wody i chlorku sodu do przygotowania takiej zalewy? Zapisz czynności, jakie po kolei trzeba wykonać.

2. Polecenie nr 2: rozpuść 7 g siarczanu(VI) miedzi(II), pentahydrat w 100 cmIndeks górny 3³ wody (d = 1 g/cmIndeks górny 3³) oraz oblicz stężenie procentowe powstałego roztworu. Zapisz czynności, jakie po kolei trzeba wykonać.

3. Karta pracy ucznia:

4. Karty charakterystyk substancji.