Dla nauczyciela
Scenariusz zajęć
Autor: Krzysztof Błaszczak
Przedmiot: Chemia
Temat: Sporządzanie roztworów o określonym stężeniu procentowym
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy/rozszerzony
Podstawa programowa
Zakres podstawowy:
V. Roztwory. Uczeń:
2) wykonuje obliczenia związane z przygotowaniem, rozcieńczaniem i zatężaniem roztworów z zastosowaniem pojęć: stężenie procentowe i molowe oraz rozpuszczalność.
Zakres rozszerzony:
V. Roztwory. Uczeń:
2) wykonuje obliczenia związane z przygotowaniem, rozcieńczaniem i zatężaniem roztworów z zastosowaniem pojęć: stężenie procentowe lub molowe oraz rozpuszczalność.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
Kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;
Kompetencje cyfrowe;
Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
Kompetencje w zakresie przedsiębiorczości.
Cele operacyjne
Uczeń:
zdefiniuje pojęcia: rozpuszczalnik, substancja rozpuszczona, roztwór, rozcieńczanie, zatężanie;
omówi sposoby zmiany stężenia procentowego;
sporządzi roztwory o określonym stężeniu;
rozwiąże problemy dotyczące roztworów wykorzystując pojęcie stężenia procentowego oraz jego wzór matematyczny.
Strategie:
problemowa, czyli uczenie się przez odkrywanie.
Metody i techniki nauczania:
eksperyment;
elementy wykładu;
ćwiczenia;
technika świateł drogowych do samooceny ucznia;
technika zdań podsumowujących.
Forma pracy
praca zbiorowa;
praca w grupach;
praca w parach.
Środki dydaktyczne
komputery z dostępem do Internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑podręczniku;
rzutnik multimedialny;
tablica interaktywna;
tablica i kreda;
metodnik lub kartki zielone, żółte i czerwone;
zlewki, bagietki, waga elektroniczna, cylindry miarowe;
woda z kranu, chlorek sodu, siarczan(VI) miedzi(II).
Przebieg zajęć
Faza wstępna
Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie, np.: Jakie znaczenie w życiu człowieka ma stężenie procentowe roztworów?
Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele.
Rozpoznawanie wiedzy potocznej uczniów. Burza mózgów wokół pojęcia stężenie procentowe roztworu.
Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.
Faza realizacyjna
Uczniowie w parach pracują z medium bazowym. Uczniowie wykonują polecenie w wirtualnym laboratorium i przypisane do niego ćwiczenia.
W nawiązaniu do wcześniej pracy, chętni lub wybrani uczniowie, definiują pojęcia: rozpuszczalnik, substancja rozpuszczona, roztwór, rozcieńczanie, zatężanie, stężenie masowe, stężenie objętościowe – trwa dyskusja.
Nauczyciel podaje przykłady różnych roztworów, np. jodyna (3% roztwór jodu w alkoholu etylowym z dodatkiem jodku potasu); woda utleniona (3% roztwór nadtlenku wodoru); ocet (10% roztwór kwasu octowego w wodzie); sól fizjologiczna (0.9% roztwór chlorku sodu) – uczniowie interpretują każdy przykład.
Uczestnicy zajęć analizują tekst w e‑materiale „Zmiana stężenia procentowego roztworu”, następnie chętni lub wskazani uczniowie podają sposoby zmiany stężeń (rozcieńczanie i zatężanie roztworu), po czym rozwiązują ćwiczenia w parach.
Teraz uczniowie przenoszą procedury i zrobione ćwiczenia z laboratorium wirtualnego do realnego eksperymentu. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy zadaniowe, rozdaje karty pracy z jednym wybranym poleceniem na grupę (patrz polecenia we materiałach pomocniczych). Nauczyciel podaje szkło i odczynniki chemiczne. Po wykonanej pracy liderzy omawiają efekty pracy swojej grupy.
Uczniowie w parach analizują ćwiczenia w zestawie ćwiczeń interaktywnych, sprawdzają swoją wiedzę i umiejętności rozwiązując je.
Faza podsumowująca
Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów, wykorzystując pytania z e‑materiału, np. polecenia do multimedium:
W jaki sposób można zmniejszyć stężenie roztworu?
Jakie czynności po kolei należy wykonać, żeby otrzymać 200 g 15% roztworu?
Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:
Przypomniałem sobie, że...
Co było dla mnie łatwe...
Czego się nauczyłam/łem...
Co sprawiało mi trudność...
Praca domowa:
Dokończenie zadań z zestawu ćwiczeń interaktywnych – dla uczniów, którzy nie zdążyli wykonać na lekcji.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Wirtualne laboratorium uczniowie mogą wykorzystać podczas przygotowywania się do zajęć lub przy przygotowywaniu roztworów o określonym stężeniu molowym.
Materiały pomocnicze:
Polecenie nr 1: przygotuj 0,5 litra solanki o stężeniu 3% (d = 1,020 g/cmIndeks górny 33), jako zalewę do kiszenia ogórków małosolnych. Ile potrzeba wody i chlorku sodu do przygotowania takiej zalewy? Zapisz czynności, jakie po kolei trzeba wykonać.
Polecenie nr 2: rozpuść 7 g siarczanu(VI) miedzi(II), pentahydrat w 100 cmIndeks górny 33 wody (d = 1 g/cmIndeks górny 33) oraz oblicz stężenie procentowe powstałego roztworu. Zapisz czynności, jakie po kolei trzeba wykonać.
Karta pracy ucznia:
Karty charakterystyk substancji.