Autor: Anna Juwan

Przedmiot: biologia

Temat: Prawo czystości gamet

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Przedstawisz prawo czystości gamet.

• Poznasz metodologię badań genetycznych przeprowadzonych przez Mendla.

• Przedstawisz znaczenie badań Mendla w odkryciu podstawowych praw dziedziczenia cech.

• Wskażesz znaczenie badań Mendla dla człowieka i świata nauki.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• rozmowa kierowana;

• ćwiczenia interaktywne;

• film samouczek.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przed lekcją:

1. Uczniowie zapoznają się z treścią w sekcji „Przeczytaj”.

2. Uczniowie przypominają sobie informacje na temat historii badań Mendla i ich znaczenia.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla cele lekcji i określa kryteria sukcesu.

2. Wprowadzenie do tematu. Nauczyciel prowadzi pogadankę, zadając pytania:
   – Czym jest dziedziczenie cech?
   – Jakie podstawowe reguły dziedziczności sformułował Mendel i jakie są konsekwencje jego badań dla świata nauki?
   – Jak brzmi prawo czystości gamet?
   – Dlaczego allele poszczególnych genów wykluczają się wzajemnie w gametach?
   Chętni lub wybrani uczniowie wypowiadają się.

Faza realizacyjna:

1. Praca z filmem samouczkiem pt. „Prawo czystości gamet”. Uczniowie zapoznają się z medium w sekcji „Film samouczek”. Tworzą notatkę podsumowującą wiadomości w materiale. Następnie wykonują polecenie 3 („Określ stosunek fenotypowy i genotypowy otrzymany w pokoleniu FIndeks dolny 2₂, gdy w pokoleniu FIndeks dolny 1₁ skrzyżowano osobniki heterozygotyczne”).

2. Utrwalenie wiedzy i wiadomości. Uczniowie wykonują ćwiczenie 7, w którym mają za zadanie – na podstawie tekstu źródłowego – wykonać krzyżówkę genetyczną, w której cierpiący na fenyloketonurię mężczyzna zostanie skrzyżowany ze zdrową kobietą.

3. Uczniowie wykonują ćwiczenia 8 i 9, w których – na podstawie tekstu źródłowego i schematu – mają określić sposób dziedziczenia pląsawicy Huntingtona oraz wykonać krzyżówkę genetyczną, w której wskazana na schemacie kobieta zostanie skrzyżowana ze zdrowym mężczyzną.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel dzieli klasę na cztery grupy. Każdy zespół wyłania swojego lidera i wspólnie układa 10 pytań związanych z tematem lekcji. Pytania powinny być tak ułożone, żeby przeciwnicy mogli na nie odpowiedzieć jednym wyrazem.
   Nauczyciel inicjuje grę, zadając wszystkim grupom własne pytanie. Grupa, której lider zgłosi się pierwszy i odpowie poprawnie, rozpoczyna rywalizację. Nauczyciel nadaje kolejne numery pozostałym grupom, a następnie zapisuje je na tablicy.
   Lider grupy nr 1 zadaje pytanie wybranemu członkowi drużyny nr 2. Jeśli osoba ta poprawnie odpowie na pytanie, jej zespół zdobywa punkt, a ona sama zadaje pytanie wskazanemu przez nią członkowi grupy nr 3. Jeśli jednak członek grupy nr 2 nie będzie potrafił udzielić poprawnej odpowiedzi, lider grupy nr 1 sam odpowiada na zadane przez siebie pytanie, a jego drużyna otrzymuje punkt. Następnie zadaje pytanie członkowi grupy nr 3 itd. Gra kończy się po zadaniu 10 pytań, a wygrywa grupa, która uzyska najwięcej punktów.

2. Nauczyciel prosi o ewentualne uzupełnienie odpowiedzi na jego pytania ze wstępnej fazy lekcji.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia od 1 do 6 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

• Jane B. Reece i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021.

• „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania filmu samouczka:

• Uczniowie zapoznają się z filmem samouczkiem i przygotowują do niego pytania. Następnie zadają je sobie nawzajem, sprawdzając stopień przyswojenia jego treści.