Autor: Joanna Kalinowska

Temat: NATO i Układ Warszawski

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia genezę powstania oraz cele Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego (NATO) i Układu Warszawskiego;

• charakteryzuje oba bloki polityczno‑wojskowe, omawiając ich potencjał militarny i gospodarczy;

• omawia rolę obu bloków w czasach zimnej wojny.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał: „NATO i Układ Warszawski”. Uczniowie mają się zapoznać z treściami w sekcji „Przeczytaj” i przygotować prezentację na temat: „NATO i Układ Warszawski - dwa sojusze militarne w czasach zimnej wojny”.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy uczniom temat lekcji, nawiązując do zagadnień opisanych w sekcji „Wprowadzenie”. Omawia cele lekcji.

2. Raport z przygotowań. Nauczyciel za pomocą dostępnego w panelu użytkownika raportu sprawdza przygotowanie uczniów do lekcji, m.in. kto zapoznał się z udostępnionym e‑materiałem.
   Prowadzący zadaje uczniom pytanie o umiejscowienie tematu lekcji w czasie. Pyta: W jakim okresie się znajdujemy? Co ważnego działo się wcześniej?

Faza realizacyjna:

1. Prezentacje uczniów. Część właściwa lekcji zaczyna się od prezentacji efektów pracy w domu wybranych uczniów. Pozostali uczniowie zadają pytania prezentującym oraz uzupełniają informacje.

2. Praca z multimedium („Mapa interaktywna”). Nauczyciel wyświetla mapę pokazującą państwa wchodzące w skład obu sojuszów oraz potencjał NATO i Układu Warszawskiego. Prosi, aby uczniowie wymienili państwa europejskie, które pozostały poza tymi dwoma blokami polityczno‑militarnymi.

3. Następnie poleca wybranemu uczniowi, aby przeczytał polecenie 3: „Porównaj potencjał gospodarczy NATO oraz Układu Warszawskiego. Weź pod uwagę różne czynniki, m.in. zasoby finansowe, dostęp do surowców, siły roboczej czy technologii. Uzasadnij odpowiedź, korzystając ze statystyk”. Dzieli uczniów na cztero- lub pięcioosobowe grupy, w których będą opracowywali odpowiedzi. Po ustalonym wcześniej czasie przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) grupy prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie się do niej ustosunkowują. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia odpowiedź.

4. Praca z drugim multimedium („Film + Sprawdź się”). Prowadzący odtwarza film, prosi uczniów, aby wynotowywali najistotniejsze według nich informacje. Po zakończeniu filmu nauczyciel – nawiązując do nagrania i dotychczasowej wiedzy uczniów – zadaje uczniom pytania: Jakie znaczenie dla przebiegu zimnej wojny mógł mieć powstały układ sił? Jakie było znaczenie militarnej strony tych bloków? Uczniowie porównują potencjał militarny sojuszów, dyskutują i przedstawiają swoje propozycje. Nauczyciel w razie potrzeby dopowiada istotne informacje.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji „NATO i Układ Warszawski” oraz cele i inicjuje krótką rozmowę. Czego uczniowie się nauczyli? Na koniec poleca chętnemu uczniowi podsumowanie i – jeśli to potrzebne – uzupełnia informacje.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenie 2 z sekcji „Film + Sprawdź się”: uzupełnij schematy, wpisując państwa członkowskie NATO i Układu Warszawskiego oraz dodatkowe informacje, które twoim zdaniem są istotne.

2. Wykonaj polecenie 3 z sekcji „Film + Sprawdź się” (dla uczniów chętnych): Wyjaśnij, dlaczego Związek Sowiecki zdecydował się na interwencję w Czechosłowacji w ramach Układu Warszawskiego. Czy była to realizacja zobowiązań sojuszniczych zapisanych w ramach tego układu militarnego?

Materiały pomocnicze:

P. Johnson, Historia świata od roku 1917 do lat 90‑tych, Warszawa 2016.

J. Krasuski, Europa Zachodnia po II wojnie światowej. Dzieje polityczne, Poznań 1990.

W. Laqueur, Historia Europy 1945–1992, tłum. R. Zawadzki, Londyn 1993.

Najnowsza historia świata 1945–1995, t. 1, 1945–1963, pod red. A. Patka, J. Rydla, J.J. Węca, Kraków 2000.

Wskazówki metodyczne:

Uczniowie mogą zapoznać się przed lekcją z mapą interaktywną, aby przygotować się do późniejszej pracy. Film może natomiast zostać wykorzystany w późniejszych lekcjach, dotyczących m.in. zmian będących efektem wydarzeń w 1989 r.