Scenariusz zajęć

Autor: Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Czy możemy przewidzieć kształt cząsteczki?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa

Zakres rozszerzony:

III. Wiązania chemiczne. Oddziaływania międzycząsteczkowe. Uczeń:

4) rozpoznaje typ hybrydyzacji (sp, spIndeks górny 2², spIndeks górny 3³) orbitali walencyjnych atomu centralnego w cząsteczkach związków nieorganicznych i organicznych; przewiduje budowę przestrzenną drobin metodą VSEPR; określa kształt drobin (struktura diagonalna, trygonalna, tetraedryczna, piramidalna, V‑kształtna).

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• Kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• Kompetencje cyfrowe;

• Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• definiuje terminy: liczba przestrzenna, atom centralny, atom otaczający;

• określa ilość wolnych par elektronowych wokół atomu centralnego;

• stosuje metodę VSEPR do wyznaczania kształtu prostych cząsteczek;

• określa typ hybrydyzacji, jaki mają cząsteczki lub jony o konkretnej liczbie przestrzennej.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• film samouczek;

• praca z podręcznikiem;

• ćwiczenia;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca zbiorowa;

• praca w parach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑podręczniku;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica i kreda;

• metodnik lub kartki zielone, żółte i czerwone;

• podręcznik.

Przebieg zajęć

Faza wstępna

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje pytania zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału, np.: Czy istnieją sposoby, aby łatwo i szybko przewidzieć kształt cząsteczki bez konieczności stosowania skomplikowanej aparatury pomiarowej? Jak krok po kroku ustalić kształt cząsteczki?

2. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele.

3. Rozpoznawanie wiedzy potocznej uczniów. Burza mózgów wokół pojęcia cząsteczka.

Faza realizacyjna

1. Uczestnicy zajęć, na podstawie dostępnych źródeł, w tym treści e‑materiału, przygotowują notatkę na temat liczby przestrzennej założeń teorii VSEPR. Chętni lub wybrani uczniowie odczytują swoje notatki. W razie potrzeby nauczyciel uzupełnia podane informacje, jednocześnie oceniając pracę uczniów na lekcji.

2. Uczniowie zapoznają się z filmem pt. „Jak przewidzieć kształt cząsteczki?”, na podstawie którego poznają etapy, jak krok po kroku ustalić kształty przykładowych cząsteczek, korzystając z VSEPR. Następnie sprawdzają zdobytą wiedzę wykonując parami ćwiczenia załączone do filmu.

3. Prowadzący zajęcia podaje przykłady cząsteczek (np. HCN, ${\text{C}}_2{\text{H}}_4$, ${\text{ClO}}_4^{-}$, ${\text{PCl}}_5$, ${\text{XeF}}_4$, ${\text{IF}}_7$), chętni lub wskazani uczniowie wyznaczają kształt wskazanej cząsteczki/jonu korzystając z VSEPR.

4. Uczniowie samodzielnie wykonują ćwiczenia multimedialne w e‑materiale.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów, wykorzystując pytania z e‑materiału, np. polecenia do multimedium. Pyta:

• Czym są atomy otaczające?

• Jak oblicza się liczbę przestrzenną?

• Jakie etapy wyróżnia się przy ustaleniu kształtu dowolnej cząsteczki?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie konstruują modele z plasteliny dla cząsteczek/jonów analizowanych na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film samouczek może być wykorzystany przez uczniów podczas przygotowywania się do zajęć oraz na lekcji dotyczącej ćwiczeń w konstruowaniu modeli cząsteczek bazując na metodzie VSEPR.

Materiały pomocnicze:

Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Czym są atomy otaczające?

• Jak oblicza się liczbę przestrzenną?

• Jakie etapy wyróżnia się przy ustaleniu kształtu dowolnej cząsteczki?