Autor: Anna Grabarczyk

Temat: Świat to tylko duża zona… – system represji w Związku Sowieckim

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności.

Cele operacyjne. Uczeń:

• dowie się, czym był oraz jak funkcjonował system represji w Związku Sowieckim;

• pozna zasady funkcjonowania sowieckich łagrów;

• dokona analizuje poezji, tekstów publicystycznych oraz literatury faktu;

• odróżni opinie o faktów.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja;

• mapa myśli.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Uczestnicy zajęć przed lekcją mają przygotować cytaty z wybranych utworów (np. Inny świat Gustawa Herlinga‑Grudzińskiego) ilustrujące różne postawy więźniów wobec rzeczywistości łagrowej.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel wyświetla i odczytuje temat lekcji oraz zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału cele zajęć i prosi uczniów lub wybraną osobę o sformułowanie kryteriów sukcesu.

2. Nauczyciel inicjuje rozmowę wprowadzającą w temat lekcji na podstawie odczytanego na głos wprowadzenia – cytatu z Zapisków z martwego domu (Tu otwierał się inny, odrębny świat, do niczego niepodobny...). Uczniowie dyskutują nad określeniem: martwy za życia dom. Nauczyciel pyta, czemu służy taki zabieg stylistyczny.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie odczytują na głos przygotowane przed lekcją cytaty ilustrujące różne postawy więźniów wobec rzeczywistości łagrowej. W trakcie odczytywania cytatów i wspólnego ich omawiania jedna osoba zapisuje na tablicy notatkę podsumowującą w formie mapy myśli.

2. Uczniowie zapoznają się z treścią „Przeczytaj” i „Audiobook” w e‑materiale. Następnie indywidualnie formułują odpowiedzi na polecenia z sekcji multimedialnej.

3. Prowadzący zapowiada uczniom, że w kolejnym kroku będą rozwiązywać ćwiczenia – od najprostszych do najtrudniejszych. Uczniowie robią to w kilkuosobowych zespołach. Po ustalonym czasie wybrani uczniowie przedstawiają odpowiedzi, a reszta klasy wspólnie ustosunkowuje się do nich. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej. Prowadzący zadaje uczniom pytania podsumowujące, np.:
   – Czym są łagry?
   – Na czym polegał tragizm ludzi trafiających do takich obozów?
   – Jakie zasady obowiązywały w Gułagu?

2. Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Rosyjski pisarz, więzień łagru - Aleksander Sołżenicyn twierdził, że „Nieograniczona władza w rękach ograniczonych ludzi zawsze prowadzi do wybuchów okrucieństwa”. Zajmij stanowisko wobec tego stwierdzenia. Poprzyj je dwoma argumentami odnoszącymi się do wybranych tekstów kultury.

Materiały pomocnicze:

• Włodzimierz Bolecki, „Inny świat”. Lekcja literatury z Gustawem Herlingiem‑Grudzińskim i Włodzimierzem Boleckim, Kraków 2000.

• Anne Applebaum, Gułag, Warszawa 2018.

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Audiobook”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.