Scenariusz zajęć

Autor: Aleksandra Marszałek‑Harych, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Współczesny opis budowy atomu

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego - kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

II. Budowa atomu a układ okresowy pierwiastków. Uczeń:

1) stosuje pojęcia: powłoka, podpowłoka; pisze konfiguracje elektronowe atomów pierwiastków do Z=20 i jonów o podanym ładunku, uwzględniając przynależność elektronów do podpowłok (zapisy konfiguracji: pełne, skrócone).

Zakres rozszerzony

II. Budowa atomu. Uczeń:

1) na podstawie dualnej natury elektronu wyjaśnia kwantowo‑mechaniczny model budowy atomu.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wyznacza wzór związków na podstawie prawa stosunków wielokrotnych;

• wymienia kamienie milowe współczesnej teorii atomowej;

• liczy masę pojedynczego elektronu.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• film samouczek;

• technika zdań podsumowujących.

Forma pracy:

• praca zbiorowa;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami/smartfony/tablety z dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica i kreda, pisak;

• aplikacja Mentimeter;

• aplikacji Kahoot! lub Quizizz, LearningApps.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Jacy naukowcy są związani z odkryciami dotyczącymi budowy atomu podaj ich nazwiska)? Jeśli uczniowie będą mieli problem z wymienieniem nazwisk, to nauczyciel może wymieniać nazwiska pytając czy przypominają sobie czym zajmowali się i co odkryli, np. Łomonosow, Bohr, itd. Ewentualnie może nauczyciel odwołać uczniów do źródeł, by odszukali informację z tym związane. Inną propozycją może być linia czasu, korzystając z aplikacji np. LearningApps.org nauczyciel tworzy linie czasu (kamienie milowe współczesnej budowy atomu) uczniowie próbują dopasować daty do nazwisk i teorii.

2. Rozpoznawanie wiedzy potocznej uczniów. Burza mózgów wokół budowy atomu - Jak zbudowany jest atom? Nauczyciel może wykorzystać aplikację Mentimeter z zastosowaniem smartfonów lub tabletów.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Następnie uczniowie proszeni są o dobranie się w cztery grupy. Każda z grup ma do opracowania jeden opis w formie prezentacji multimedialnej lub plakatowej: - teorię Daltona, doświadczenie: Millikana, Thomsona, Rutherforda. Uczniowie mogą korzystać z różnych źródeł informacji, w tym z e‑materiału sekcja „przeczytaj”. Po zakończonej pracy chętni uczniowie prezentują efekty pracy grup na forum klasy. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną wypowiedzi uczniów.

2. Nauczyciel w nawiązaniu do burzy mózgów w fazie wstępnej informuje uczniów by narysowali w swoich zeszytach właściwy model atomu dowolnego pierwiastka (nauczyciel zwraca uwagę uczniom, by uwzględnili „rozmytą chmurę” rysując elektrony), korzystając z układu okresowego pierwiastków. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów i weryfikuje ich poprawność.

3. Uczniowie oglądają film samouczek i wypisują nowe, nieznane im pojęcia (lub te, które wymagają przypomnienia). Chętni uczniowie podają na forum swoje propozycje. Nauczyciel może wspomóc uczniów w interpretacji tych pojęć.

4. Uczniowie analizują przykład 1 w e‑materiale przedstawiający wytłumaczenie prawa stosunków wielokrotnych, po czym nauczyciel podaje przykład uczniom do obliczeń. Po wyznaczonym czasie chętny uczeń prezentuje wynik swojej pracy na forum klasy, który weryfikują pozostali uczniowie.

5. Uczniowie w parach otrzymują różne symbole pierwiastków wraz z liczbą atomową i masową. Uczniowie mają za zadanie wyznaczyć liczbę elektronów, protonów i neutronów. Chętni uczniowie przedstawiają wyniki pracy na forum klasy. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną wypowiedzi uczniów.

6. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając pytania lub może stworzyć quiz z wykorzystaniem aplikacji Kahoot! lub Quizizz, LearningApps z zastosowaniem smartfonów/tabletów. Przykładowe pytania: Co to jest atom? Jak definiujemy związek chemiczny? O czym mówi prawo stosunków wielokrotnych? Jak zbudowany jest atom? Z jakich cząstek elementarnych zbudowane jest jądro atomowe? Kto jest odkrywcą elektronu?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Dziś nauczyłem/łam się...

• Zrozumiałem/łam, że...

• Zaskoczyło mnie...

• Dowiedziałem/łam się...

• Łatwe było dla mnie...

• Trudne było dla mnie...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film samouczek może być wykorzystany przez uczniów do samodzielnej nauki w domu. Uczniowie nieobecni na lekcji mogą wykorzystać go jako uzupełnienie luk kompetencyjnych.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Co to jest atom?

• Jak definiujemy związek chemiczny?

• O czym mówi prawo stosunków wielokrotnych?

• Jak zbudowany jest atom?

• Z jakich cząstek elementarnych zbudowane jest jądro atomowe?

• Kto jest odkrywcą elektronu?