Dla nauczyciela

Autor: Maria Gniłka‑Somerlik

Przedmiot: Język polski

Temat: Sen i rzeczywistość. Sklepy cynamonowe Brunona Schulza

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Cele kształcenia – wymagania ogólne
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
8. Kształcenie umiejętności świadomego odbioru utworów literackich i tekstów kultury na różnych poziomach: dosłownym, metaforycznym, symbolicznym, aksjologicznym.
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;
II. Kształcenie językowe.
1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:
1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;
4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:
1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;
4) wyjaśnia, w jaki sposób użyte środki retoryczne (np. pytania retoryczne, wyliczenia, wykrzyknienia, paralelizmy, powtórzenia, apostrofy, przerzutnie, inwersje) oddziałują na odbiorcę;
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;
IV. Samokształcenie.
1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;
3. korzysta z literatury naukowej lub popularnonaukowej;
6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
6) rozpoznaje w utworach literackich konwencje: baśniową, oniryczną, turpistyczną, nadrealistyczną, postmodernistyczną;
II. Kształcenie językowe.
2. Zróżnicowanie języka. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
6) rozpoznaje i charakteryzuje styl indywidualny (dzieła literackiego, autora) oraz styl typowy (gatunku literackiego, prądu literackiego, epoki) i wykorzystuje tę wiedzę w interpretacji utworu literackiego;
3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
4) określa rolę języka w budowaniu obrazu świata.
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach: esej, interpretacja porównawcza, reportaż, felieton.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • omawia najważniejsze cechy twórczości Brunona Schulza;

  • wyjaśnia pojęcia: mityzacji rzeczywistości, oniryzmu, psychoanalizy i podaje przykłady ich związku z twórczością B. Schulza;

  • analizuje fragmenty opowiadań B. Schulza;

  • ocenia wartość twórczości B. Schulza w dwudziestoleciu międzywojennym.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • z użyciem e‑podręcznika;

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • mapa topograficzna;

  • praca z tekstem.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

Nauczyciel przed lekcją poleca uczniom przygotowanie przyborów plastycznych (w tym kleju, akcesoriów do rysowania i kreślenia, arkusza papieru) oraz dostępnych  wycinków, rysunków i fotografii związanych z twórczością i życiem Brunona Schulza. Jednym z zadań uczniów na lekcji będzie stworzenie topograficznej mapy miasta‑centrum świata, które wykreował pisarz w swoich opowiadaniach.

Faza wprowadzająca

  1. Nauczyciel w ramach wstępu prezentuje uczniom „Wprowadzenie”. Informuje o zagadnieniach poruszanych na lekcji, przedstawia jej cele i zapisuje temat na tablicy.

  2. Nauczyciel poleca uczniom przeczytanie sekcji „Przeczytaj” i ogólnoklasowe omówienie kwestii związanych z twórczością Brunona Schulza. Zadaniem uczniów jest między innymi skupienie uwagi na takich zagadnieniach, jak: oniryzm, marzenie senne, psychoanaliza, mityzacja rzeczywistości.

Faza realizacyjna

Praca z multimedium

  1. Uczniowie zapoznają się wykładem profesora Pawła Dybla. I na jego podstawie wykonują polecenia dotyczące ogólnej osobowościowej charakterystyki B. Schulza, ale także innych pisarzy epoki. To pozwoli uczniom zrozumieć specyfikę dwudziestolecia międzywojennego, ale także ocenić wpływ psychoanalizy na twórczość w tamtym czasie.

  2. Dla uzupełnienia biograficznej perspektywy, uczniowie zapoznają się fragmentem eseju Włodzimierza Boleckiego w sekcji „Sprawdź się” i wykonują ćw. 1 – tworzą biogram pisarza.

  3. Uczniowie odsłuchują fragment opowiadania Karakony i na jego podstawie zastanawiają się nad relacjami rodzinnymi opisanymi w prozie B. Schulza.

  4. Po zebraniu informacji z multimedium uczniowie dokonują analizy fragmentów opowiadań B. Schulza, wykonując wybrane przez nauczyciela ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca

W tej fazie uczniowie za pomocą graficznej formy zbierają wszystkie wiadomości i ich wzajemne powiązanie. Tworzą topograficzną mapę miasta, które opisał Schulz w swoich opowiadaniach. Rozrysowują własne wyobrażenie miasta i naklejają zebrane fotografie, rysunki w miejscach adekwatnych. Umiejscawiają na swojej mapie ulicę Krokodyli, dom narratora, sklep Ojca i inne. Zdjęcia pisarza – jeśli takie posiadają – mogą po wklejeniu opisać jako przypuszczenie, że świat przedstawiony wykreowany został na podstawie życia samego pisarza (mogą wykorzystać napisany na lekcji biogram). Istotnym elementem jest zamieszczenie na mapie cytatów, które odpowiadają opisowi i charakterystyce danego miejsca (tu uczniowie korzystają z fragmentów zamieszczonych w sekcji „Sprawdź się”).

Nauczyciel omawia wyniki pracy pod koniec lekcji.

Praca domowa:

Napisz esej – liczący co najmniej 200 słów – na temat: Poetyka snu a realizm w opowiadaniach Brunona Schulza.

Materiały dodatkowe:

  • Jerzy Jarzębski, Schulzowskie miejsca i znaki, Gdańsk 2016.

  • Anna Kaszuba‑Dębska, Bruno. Epoka genialna, Kraków 2020.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Film” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się