Dla nauczyciela
Autor: Marcin Sawicki
Przedmiot: historia
Temat: Wojna ze Szwedami o wyzwolenie Rzeczypospolitej
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum
Podstawa programowa:
zakres podstawowy i rozszerzony
XXII. Polityka wewnętrzna i zagraniczna Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII w.
poziom podstawowy
Uczeń:
1) omawia konflikty wewnętrzne i zewnętrzne Rzeczypospolitej Obojga Narodów w okresie panowania Wazów;
poziom rozszerzony
Uczeń:
1) wyjaśnia wewnętrzne i międzynarodowe uwarunkowania XVII‑wiecznych konfliktów Rzeczypospolitej Obojga Narodów;
2) przedstawia przebieg wojen toczonych przez Rzeczpospolitą Obojga Narodów w XVII w., z uwzględnieniem roli wybitnych dowódców i polityków, w tym: Stanisława Żółkiewskiego, Jana Karola Chodkiewicza, Stefana Czarnieckiego, Jana III Sobieskiego.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,
kompetencje obywatelskie,
kompetencje w zakresie przedsiębiorczości.
Cele operacyjne:
Uczeń:
przedstawia przebieg potopu szwedzkiego ze szczególnym uwzględnieniem momentów przełomowych.
ocenia skutki potopu szwedzkiego z różnych punktów widzenia.
wyjaśnia, dlaczego polskie zwycięstwo można nazwać pyrrusowym.
Strategie nauczania:
konstruktywizm,
lekcja odwrócona.
Metody i techniki nauczania:
opowiadanie nauczyciela,
praca ze źródłami,
dyskusja.
Formy zajęć:
praca indywidualna,
praca w grupach,
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
Smartfony lub stanowiska komputerowe.
Przebieg zajęć:
Przed lekcją:
Nauczyciel poleca uczniom zapoznać się z tekstem e‑materiału (bez multimedium) i przygotować krótkie notatki dotyczące treści lekcji tak, aby mogli przedstawić je podczas zajęć.
Faza wstępna:
Nauczyciel przedstawia uczniom temat i cele lekcji oraz wspólnie z nimi ustala kryteria sukcesu.
Prowadzący zadaje uczniom pytanie o umiejscowienie tematu lekcji w czasie. Pyta: W jakim okresie się znajdujemy? Co ważnego działo się wcześniej?
Faza realizacyjna:
Rekapitulacja wtórna. Nauczyciel poleca uczniom, aby przypomnieli przyczyny rozpoczęcia konfliktów polsko‑szwedzkich w epoce nowożytnej. Wskazana osoba lub ochotnik udziela odpowiedzi, pozostałe osoby z klasy mogą uzupełniać brakujące informacje, a nauczyciel w razie konieczności koryguje odpowiedzi i udziela uczniom informacji zwrotnej.
Nauczyciel poleca uczniom odliczyć do sześciu. Łączą się w zespoły według przydzielonych numerów. Każda grupa opracowuje fragment materiału z sekcji „Przeczytaj”:
grupa 1 i 4 – początek wojny i pierwsze zwycięstwa Szwedów,
grupa 2 i 5 – postępowanie wojsk szwedzkich i punkt zwrotny w wojnie,
grupa 3 i 6 – powrót Jana Kazimierza, polskie zwycięstwa i pokój w Oliwie.
4. Jeden z uczniów może zapisywać najważniejsze fakty na tablicy. Pozostali uczniowie mogą dopowiadać to, co uznają za ważne, a nie pojawiło się w relacjach odpowiadających uczniów. Nauczyciel udziela uczniom informacji zwrotnej.
Praca z mapą interaktywną. Nauczyciel dzieli zespół klasowy na grupy. W grupach uczniowie przygotowują krótkie teksty dotyczące przedstawienia skutków potopu szwedzkiego z punktu widzenia następujących postaci: członka miejskiego patrycjatu, zakonnika, rzemieślnika, kupca, mieszkańca podmiejskiej wsi.
Faza podsumowująca:
Uczniowie prezentują wyniki swojej pracy w grupach. Nauczyciel zachęca do dyskusji, zadając pytania: Dlaczego zwycięstwo Rzeczpospolitej w tej wojnie można nazwać pyrrusowym? Czy zgadzacie się z taką oceną?
Nauczyciel może polecić uczniom wykonanie wskazanych ćwiczeń, jeśli jest na to czas.
Nauczyciel rozdaje uczniom ankietę ewaluacyjną z oceną lekcji, pracy własnej ucznia oraz pracy klasy.
Praca domowa:
Opracuj krótką notatkę biograficzną jednej z postaci kojarzących się z potopem szwedzkim: Stefana Czarnieckiego, Augustyna Kordeckiego, Jerzego Lubomirskiego.
Materiały pomocnicze:
M. Markiewicz, Historia Polski 1492–1795, Kraków 2011.
W. Czapliński, Glosa do Trylogii, Wrocław 1974.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Mapa interaktywna może być wykorzystana do przygotowania przez uczniów prezentacji przed lekcją – wtedy uczniowie dzielą się na pięć grup, a każda opracowuje prezentację ukazującą skutki potopu szwedzkiego z punktu widzenia członka miejskiego patrycjatu, zakonnika, rzemieślnika, kupca, mieszkańca podmiejskiej wsi. Prezentują je w ramach pkt. 5 fazy realizacyjnej.