Scenariusz zajęć

Autor: Agnieszka Dreczko, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Tworzymy mapę pojęcia – kwas

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

VI. Reakcje w roztworach wodnych. Uczeń:

7) klasyfikuje substancje jako kwasy lub zasady zgodnie z teorią Brønsteda‑Lowry’ego; wskazuje sprzężone pary kwas – zasada.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• Kompetencje cyfrowe;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• definiuje kwasy wg teorii Arheniusa, Brønsteda-Lowry’ego oraz Lewisa;

• stosuje poznane teorie kwasów w zadaniach.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródlowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• mapa pojęciowa;

• eksperyment chemiczny;

• technika gadająca ściana;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputer z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu/smartfony, tablety;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica, kreda, mazak;

• aplikacja Mentimeter.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom przykładowe pytanie: czym są kwasy?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów i dyskusja wokół właściwości kwasów. Nauczyciel może wykorzystać aplikację Mentimeter z zastosowaniem smartfonów/tabletów.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel dzieli uczniów na trzy grupy zadaniowe: teoria Arrheniusa, teoria Brønsteda-Lowry’ego i teoria Lewisa; rozdaje arkusze papieru A3, mazaki. Każda z grup otrzymuje materiały źródłowe i na ich podstawie opracowuje definicję kwasów. Po minionym czasie liderzy grup prezentują efekty pracy z wykorzystaniem techniki gadająca ściana. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną wypowiedzi uczniów i wyjaśnia ewentualnie niezrozumiałe kwestie.

2. Eksperyment chemiczny – „Badanie zachowania się papierka lakmusowego w obecności kwasu solnego” zgodnie z instrukcją zamieszczoną w e‑materiale. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy, rozdaje sprzęt i szkło laboratoryjne oraz odczynniki chemiczne. Uczniowie przeprowadzają eksperyment. Nauczyciel rozdaje karty pracy ucznia. Uczniowie samodzielnie stawiają pytanie badawcze i hipotezę, obserwują zmiany podczas eksperymentu, wyciągają wnioski, ustalają równanie przeprowadzonej reakcji, wszystko zapisują w kartach pracy. Chętni uczniowie prezentują wyniki na forum klasy. Nauczyciel weryfikuje pod względem merytorycznym wypowiedzi uczniów.

3. Nauczyciel odsyła uczniów do mapy pojęciowej w medium bazowym. Uczniowie w parach dokonują jej analizy oraz wykonują zawarte tam ćwiczenia.

4. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – sprawdź się.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając przykładowe pytania: jak interpretujemy pojęcie kwasów wg teorii Arrheniusa, Brønsteda-Lowry’ego i Lewisa? Co oznaczają pojęcia: kwas jednoprotonowy, kwas wieloprotonowy, kwas sprzężony? Co to jest jon oksoniowy?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/nauczyłem...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

1. Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – sprawdź się.

2. Napisz esej – Jak zmieniają się teorie naukowe? Podaj uzasadnienie, co powoduje zmianę teorii na nowszą?

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Mapa myśli może być użyta jako narzędzie pracy na lekcji, jako forma utrwalająca w podsumowaniu lekcji lub jako forma utrwalająca w pracy domowej.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jak interpretujemy pojęcie kwasów wg teorii Arrheniusa, Brønsteda-Lowry’ego i Lewisa?

• Co oznaczają pojęcia: kwas jednoprotonowy, kwas wieloprotonowy, kwas sprzężony?

• Co to jest jon oksoniowy?

2. Nauczyciel przygotowuje:

• fragmenty źródeł informacyjnych o kwasach wg teorii Arheniusa, Brønsteda-Lowry’ego oraz Lewisa (proponowane źródła zawarte są w bibliografii e‑materiału);

• układ okresowy pierwiastków;

• Arkusze A3, mazaki, glutaki.

3. Doświadczenie

Sprzęt i szkło laboratoryjne: probówki, statywy do probówek, pipety.

Odczynniki chemiczne: papierek lakmusowy, roztwór kwasu solnego.

4. Karty charakterystyk substancji.

5. Karta pracy ucznia: