Dla nauczyciela
Autor: Marta Kulikowska
Przedmiot: Język polski
Temat: Stare wyrazy, nowe znaczenia. O neosemantyzmach w języku
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności.
Cele operacyjne. Uczeń:
zapoznaje się z różnymi typami neologizmów,
wyjaśnia, w jaki sposób powstają w języku nowe wyrazy,
ocenia rolę neosemantyzmów w systemie językowym.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z multimedium w sekcji „Prezentacja TED”.
Faza wprowadzająca:
Prowadzący zadaje pytania otwierające dyskusję wstępną lekcji: W jakich sytuacjach powstają w języku nowe wyrazy? Jak przebiega ten proces? Czy już istniejące wyrazy mogą zyskać nowe znaczenia? Dlaczego? Uczniowie odpowiadają, przywołując przykłady z języka, którym się posługują na co dzień albo znają z mediów.
Faza realizacyjna:
Nauczyciel prosi, by uczniowie wykonali w parach polecenie 1 towarzyszące prezentacji TED. Następnie prosi wybrane osoby o przedstawienie odpowiedzi, weryfikuje ich poprawność.
Następnie uczniowie dzielą się na 4‑osobowe grupy, w których wykonują następujące zadanie: wyszukajcie w internecie memy utworzone przy użyciu neosemantyzmów. Sporządźcie listę takich słów i przeanalizujcie mechanizmy powstania neosemantyzmów. Po upływie wyznaczonego czasu uczniowie prezentują i porównują efekty swojej pracy.Wybrana osoba odczytuje polecenie drugie z prezentacji TED, a nauczyciel otwiera dyskusję na temat tego, czy neosemantyzacja jest dobrym sposobem wzbogacania leksyki.
Następnie uczniowie wykonują indywidualnie wskazane przez nauczyciela ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się”. Po upływie ustalonego czasu prezentują odpowiedzi i ewentualnie dyskutują wspólnie nad ich poprawnością.
Faza podsumowująca:
Na koniec zajęć nauczyciel prosi wybranych uczniów o rozwinięcie zdania: Na dzisiejszych zajęciach dowiedziałem się…, nauczyłem się...
Praca domowa:
Ćwiczenie 8 z sekcji „Sprawdź się”.
Materiały pomocnicze:
Andrzej Markowski, Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Warszawa 2018.
Renata Przybylska, O języku polskim, Kraków 2002.
Wskazówki metodyczne
Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Prezentacja TED” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.