Autor: Martyna Wojtowicz

Temat: Krótkie rządy Henryka Walezego w Polsce

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• opisuje okoliczności pierwszej wolnej elekcji oraz kandydatów na tron polski;

• tłumaczy pojęcia: interreks, elekcja viritim, sejm konwokacyjny;

• wyjaśnia, dlaczego Henryk Walezy zdecydował się uciec z Polski;

• przedstawia okoliczności drugiej elekcji.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Krótkie rządy Henryka Walezego w Polsce”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z treściami w sekcji „Przeczytaj” i wykonanie ćwiczenia nr 2 w sekcji „Film edukacyjny”.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy zawartość sekcji „Wprowadzenie”, przedstawia temat oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.

2. Raport z przygotowań. Nauczyciel za pomocą dostępnego w panelu użytkownika raportu sprawdza przygotowanie uczniów do lekcji, m.in. kto zapoznał się z udostępnionym e‑materiałem.
   Prowadzący zadaje uczniom pytanie o umiejscowienie tematu lekcji w czasie. Pyta: W jakim okresie się znajdujemy? Co ważnego działo się wcześniej?

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Uczniowie przystępują do cichego czytania tekstu zawartego w sekcji „Przeczytaj”; jeśli nauczyciel – na podstawie raportu na platformie – uzna, że przygotowanie uczniów jest wystarczające, może pominąć tę czynność. Uczniowie indywidualnie wypisują pięć najważniejszych ich zdaniem kwestii poruszanych w tekście. Następnie w parach porównują swoje wybory. Nauczyciel prosi wybrane pary o podsumowanie ich pracy i krótkie omówienie wskazanych najważniejszych zagadnień.

2. Praca z multimedium („Film edukacyjny”). Wybrana osoba czyta polecenie 1: „Opisz procedury wyboru nowego króla, które ustalono po rezygnacji Henryka Walezego z tronu polskiego. Dlaczego szlachta tak broniła zasady viritim?” z sekcji „Film edukacyjny”. Po zapoznaniu się z materiałem uczniowie dzielą się na grupy i opracowują odpowiedzi. Po ustalonym wcześniej czasie przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) grupy prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie się do nich ustosunkowują. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia odpowiedzi.

3. Uczniowie w zespołach dwuosobowych zapoznają się z treścią polecenia 2: „Oceń, czy wybór Stefana Batorego był najlepszą opcją dla Rzeczypospolitej. Uzasadnij odpowiedź” i omawiają swoje propozycje. Na forum klasy przedstawiają odpowiedzi i wspólnie nad nimi dyskutują.

4. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenia interaktywne 3 i 4 z sekcji „Sprawdź się”: analizują treść fragmentów pism towarzyszących elekcji w 1973 r. oraz Artykułów henrykowskich. Wyniki pracy omawiane są na forum i komentowane przez nauczyciela.

5. Nauczyciel wyświetla uczestnikom zajęć ćwiczenie 5. Uczniowie tym razem pracują w parach. Ustalają wspólne stanowisko i wskazują wybraną odpowiedź, używając telefonów lub komputerów. Nauczyciel kontroluje wyniki pracy uczniów, którzy następnie łączą się w grupy czteroosobowe i dyskutują, uzasadniając swój wybór w tym ćwiczeniu.

6. Nauczyciel udostępnia uczniom za pomocą rzutnika lub tablicy interaktywnej ćwiczenie 7. Uczniowie pracują indywidualnie, analizując obraz. Po zalogowaniu się na telefonie, tablecie lub komputerze przystępują do rozwiązywania zadania. Nauczyciel obserwuje postęp pracy i jej rezultaty. Prosi wybranego ucznia, który wskazał błędne rozwiązanie, o uzasadnienie swojej decyzji i zaprasza pozostałych uczniów do dyskusji.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. W kontekście ich realizacji następuje omówienie ewentualnych problemów z rozwiązaniem ćwiczeń i poleceń z sekcji „Film edukacyjny”.

2. Jako podsumowanie lekcji „Krótkie rządy Henryka Walezego w Polsce” nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio: Przypomniałam/Przypomniałem sobie, że... Co było dla mnie łatwe... Czego się nauczyłam/nauczyłem... Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

1. Zapoznaj się z animacją prezentującą okoliczności uchwalenia konfederacji warszawskiej. Wykonaj dołączone do niej polecenia.

2. (Dla uczniów chętnych) Wykonaj ćwiczenia nr 6 oraz 8 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

S. Gruszecki, Walka o władzę w Rzeczypospolitej po wygaśnięciu dynastii Jagiellonów (1572–1573), Warszawa 1969.

S. Płaza, Wielkie bezkrólewia, Kraków 1988.

S. Grzybowski, Henryk Walezy, Wrocław 1980.

Ś. Orzelski, Bezkrólewia ksiąg ośmioro czyli Dzieje Polski od zgonu Zygmunta Augusta r. 1572 aż do r. 1576, t. 1, Petersburg i Mohylew 1856.

Wielka historia Polski, t. 1–10, Oficyna Wydawnicza FOGRA, Kraków 2016.

Seria Historia powszechna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011–2019.

Wskazówki metodyczne:

• Uczniowie mogą zapoznać się przed lekcją z sekcją „Animacja”, aby przygotować się do późniejszej pracy.

Spis ilustracji nieopisanych

• Ćwiczenie 2 – ilustracja 1: Martino Rota, Ernest Habsburg (1553−1595), ok. 1580; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 2 – ilustracja 2: autor nieznany, Anna Jagiellonka (1523−1596), ok. 1576; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 2 – ilustracja 3: autor nieznany, Iwan IV Groźny (1530−1584), ok. 1600; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 2 – ilustracja 4: Jean de Court, Henryk Walezy (1551−1589), XVI w.; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 2 – ilustracja 5: Jan Szwankowski, Jan Zamoyski (1542−1605) w podeszłym wieku, XV/XVI; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 2 – ilustracja 6: Johan Baptista van Uther, Jan III Waza (1537−1592), 1582; domena publiczna, Wikimedia Commons.