Dla nauczyciela

Autor: Katarzyna Lewandowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Jak literatura popularna kształtuje gust i potrzeby współczesnego społeczeństwa?

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Cele kształcenia – wymagania ogólne
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
4. Rozróżnianie kultury wysokiej i niskiej, elitarnej i popularnej oraz dostrzeganie związków między nimi.
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
Zakres podstawowy
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
7) odróżnia dzieła kultury wysokiej od tekstów kultury popularnej, stosuje kryteria pozwalające odróżnić arcydzieło od kiczu.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • charakteryzuje cechy literatury popularnej,

  • poznaje gatunki, które należą do tej odmiany literatury,

  • wyjaśnia, na czym polega rola archetypów w tworzeniu znaczeń uniwersalnych,

  • dokonuje interpretacji fragmentów utworów należących do literatury popularnej,

  • decyduje, czy literatura popularna może kształtować dobry gust czytelniczy.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • odwrócona klasa;

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Uczniowie zapoznają się z blokiem tekstowym e‑materiału (tu zwłaszcza schemat przedstawiający gatunki) oraz ze schematem prezentującym cechy literatury popularnej. Następnie notują tytuły i autorów utworów literackich, które ich zdaniem należą do tej dziedziny twórczości literackiej.

Faza wprowadzająca:

  1. Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: nauczyciel pyta, czy uczniowie są czytelnikami/znawcami/wielbicielami literatury popularnej. Uczniowie wymieniają się swoimi opiniami i doświadczeniami czytelniczymi, przy okazji wymieniając tytuły i autorów tekstów, które ich zdaniem przynależą do literatury popularnej. Nauczyciel pyta: w jaki sposób, waszym zdaniem, można odróżnić literaturę wysoką o popularnej? Uczniowie dyskutują, mogą odwoływać się do schematów zamieszczonych w e‑materiale. Nauczyciel moderuje ich wypowiedzi.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie wykonują polecenie 1. z sekcji „Schemat”: Do dowolnej cechy literatury popularnej dopisz własny przykład literacki i krótko uzasadnij swój wybór. Przedstawiają swoje odpowiedzi.

  2. W drugiej części tej fazy lekcji uczestnicy zajęć dzielą się na 3 grupy. Każda z nich wykonuje inne ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się”, związane z innym tekstem literatury popularnej: gr. 1: ćw. 1., 2. i 3., gr. 2: ćw. 1., 2. i 4., gr. 3: ćw. 1., 2. i 5. następnie liderzy grup prezentują ustalenia swoich zespołów.

Faza podsumowująca:

  1. Omówienie ewentualnych problemów z rozwiązaniem ćwiczeń i poleceń z sekcji „Sprawdź się”.

  2. W podsumowaniu zajęć uczniowie wykonują wspólnie ćw. 6: z sekcji „Sprawdź się”.
    Nauczyciel zadaje ostatnie pytanie podsumowujące: Czy literatura popularna może ukształtować dobry gust czytelnika? Uczniowie wypowiadają się swobodnie.

Praca domowa:

  1. Czy literatura popularna może ukształtować dobry gust czytelnika? Rozważ problem w rozprawce, wykorzystując cytowane fragmenty utworów należących do literatury popularnej oraz inny tekst kultury masowej.

Materiały pomocnicze:

  • Witold Bobiński, Konteksty kulturowe w dydaktyce literatury, w: Polonista w szkole, pod red. Anny Janus‑Sitarz, Kraków 2004.

  • Tadeusz Żabski, Słownik literatury popularnej, Wrocław 2006.

  • Agnieszka Fulińska, Dlaczego literatura popularna jest popularna?, „Teksty Drugie” 2003/4.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Schemat” do przygotowania się
    do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się