Scenariusz zajęć

Autor: Robert Wróbel, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jak obliczyć pH roztworu soli?

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

VI. Reakcje w roztworach wodnych. Uczeń:

4) wykonuje obliczenia z zastosowaniem pojęć: stała dysocjacji, stopień dysocjacji, pH, iloczyn jonowy wody, iloczyn rozpuszczalności; stosuje do obliczeń prawo rozcieńczeń Ostwalda

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wyjaśnia, jak obliczyć pH roztworów soli;

• oblicza pH roztworów soli;

• na podstawie odpowiednich reakcji określa odczyn roztworu soli.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• burza mózgów;

• kula śniegowa;

• ćwiczenia uczniowskie;

• film edukacyjny;

• analiza materiału źródłowego;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica, kreda, pisak.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Jaki smak ma sól kuchenna? Po odpowiedziach uczniów, nauczyciel ponownie pyta: Czy sól może być kwaśna lub gorzka (np. sól Epsom)?

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół pytania: Jak można przewidzieć odczyn wodnego roztworu soli?

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie poszukują odpowiedzi w e‑materiale dotyczącej pojęcia hydrolizy i podziału soli z uwagi na typ hydrolizy. Chętni uczniowie podają odpowiedzi do pytań zadanych przez nauczyciela?

2. Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej film samouczek. Uczniowie układają pytania do filmu, które zadają sobie nawzajem po projekcji filmu i udzielają na nie odpowiedzi. Niezrozumiałe kwestie wyjaśnia nauczyciel.

3. Uczniowie analizują przykłady zawarte w e‑materiale. Jeśli pojawią się wątpliwości ze strony uczniów nauczyciel indywidualnie, czy też na forum klasy wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

4. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Uczniowie wykonują zadania 3–8. Wybrana osoba czyta po kolei polecenia. Po każdym przeczytanym poleceniu daje uczniom określony czas na analizę i zastanowienie się, a następnie ochotnik z danej pary podchodzi do tablicy i rozwiązuje zadanie. Reszta uczniów ustosunkowuje się propozycji kolegi, ewentualnie podaje swoje pomysły. Nauczyciel, w razie potrzeby, koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne kwestie, udziela uczniom informacji zwrotnej. Po wykonaniu zadania i ustaleniu wspólnie przez uczniów rozwiązania, nauczyciel weryfikuje ją i w razie potrzeby uzupełnia.

5. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując pozostałe ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów poprzez zadawanie przykładowych pytań: co to jest hydroliza? Czy każda substancja dysocjuje w takim samym stopniu? Jakie substancje ulegają reakcji hydrolizy? Wyjaśnij, jak można obliczyć pH roztworów soli? Co to jest stała hydrolizy? Jak można ją wyznaczyć?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

1. Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.
2. Wymień po trzy przykłady słabych elektrolitów, które mają znaczenie w życiu codziennym i określ na podstawie odpowiednich reakcji ich odczyn.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film edukacyjny może być wykorzystany w celu przygotowania uczniów do wykonania obliczeń. Uczniowie nieobecni na lekcji mogą wykorzystać medium jako nadrobienie zaległości i uzupełnienie luk kompetencyjnych.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Co to jest hydroliza?

• Czy każda substancja dysocjuje w takim samym stopniu?

• Jakie substancje ulegają reakcji hydrolizy?

• Wyjaśnij, jak można obliczyć pH roztworów soli?

• Co to jest stała hydrolizy? Jak można ją wyznaczyć?