Scenariusz zajęć

Autor: Agata Jarszak‑Tyl, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Reguła przekory Le Chateliera‑Brauna

Grupa odbiorcza: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

IV. Kinetyka i statyka chemiczna. Energetyka reakcji chemicznych. Uczeń:

9) wymienia czynniki, które wpływają na stan równowagi reakcji; wyjaśnia, dlaczego obecność katalizatora nie wpływa na wydajność przemiany; stosuje regułę Le Chateliera‑Brauna (regułę przekory) do jakościowego określenia wpływu zmian temperatury, stężenia reagentów i ciśnienia na układ pozostający w stanie równowagi dynamicznej.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• opisuje regułę przekory;

• wymienia czynniki wpływające na zmianę położenia stanu równowagi;

• ocenia kierunek przesuwania się położenia stanu równowagi.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• dyskusja dydaktyczna;

• ćwiczenia uczniowskie;

• eksperyment chemiczny;

• analiza materiału źródłowego;

• film samouczek;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca zbiorowa;

• praca w parach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i z dostępem do internetu/smartfony, tablety;

• słuchawki;

• rzutnik multimedialny;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑podręczniku;

• tablica interaktywna/tablica biała;

• aplikacja Mentimeter.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wyświetla okładkę e‑materiału na której przedstawiony jest samolot, po czym zadaje uczniom pytanie: czy łatwo utrzymać równowagę osobie, która chodzi po linie? Co dzieje się, gdy równowaga jest zaburzona? Czym jest równowaga reakcji chemicznej? Wymień czynniki wpływające na zmianę położenia stanu równowagi? Czy wiesz czego dotyczy reguła przekory?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół terminu „reguła przekory”. Nauczyciel może wykorzystać aplikację Mentimeter z wykorzystaniem tabletów/smartfonów.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, jakie zostaną użyte w czasie lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Eksperyment chemiczny. Nauczyciel wyznacza ucznia do przeprowadzenia pokazu, w którym wykorzystuje dwie butelki wody gazowanej. Jedną butelkę uczeń ostrożnie otwiera i prosi uczniów, by obserwowali co dzieje się z zawartością podczas otwierania. Drugą butelkę łagodnie ogrzewa używając do tego suszarki.

2. Uczniowie wykonują parami w wersji elektronicznej Polecenie 1 w e‑materiale – zakładka “Przeczytaj”. Po wykonaniu zadania chętna para prezentuje rezultaty swojej pracy podając pytanie badawcze, hipotezę, określa zmienne, podaje obserwacje i wnioski. Nauczyciel weryfikuje poprawność rozwiązania zadania tłumacząc, że podczas obu eksperymentów została przesunięta równowaga reakcji.

3. Nauczyciel wprowadza definicję reguły przekory i prosi uczniów o zapoznanie się z treścią e‑materiału. Następnie zapisuje na tablicy interaktywnej hasło „stan równowagi” i prosi uczniów by zapisywali na tablicy kolejno czynniki, które wpływają na położenie stanu równowagi.

4. Uczniowie sprawdzają swoją wiedzę wykonując samodzielnie ćwiczenia 1‑5 zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”. Nauczyciel wspiera uczniów i ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

5. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej medium bazowe – film samouczek zatytułowany „Reguła przekory”. Uczniowie samodzielnie sprawdzają zdobytą wiedzę, wykonując ćwiczenia załączone do medium.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając przykładowe pytania: na czym polega reguła przekory? Co ma wpływ na położenie stanu równowagi chemicznej? W wyniku czego może być osiągnięta wysoka wydajność produktu?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie gromadzą w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film samouczek może być wykorzystany przez uczniów podczas wykonywania pracy domowej oraz podczas przygotowywania się do lekcji.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Na czym polega reguła przekory?

• Co ma wpływ na położenie stanu równowagi chemicznej?

• W wyniku czego może być osiągnięta wysoka wydajność produktu?

2. Doświadczenie:

• Sprzęt: suszarka do włosów.

• Odczynniki chemiczne: dwie butelki wody gazowanej.