Autor: Joanna Oparek

Temat: Wyprawa w stronę fantastyki

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

• definiuje termin literatury science‑fiction;

• tworzy mapę myśli przedstawiającą Podróże Guliwera jako antyutopię;

• wyjaśnia, jak powieść Podróże Guliwera wpłynęła na rozwój fantastyki i fantasy.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• mapa myśli.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel zachęca uczniów do zdefiniowania terminu literatura science‑fiction. Zaznacza, że gatunek nie jest łatwy do zdefiniowania – może przytoczyć zdanie Isaaca Asimova z 1953 roku, że jest to „gałąź literatury zajmującą się wpływem rozwoju nauki na istoty ludzkie”. Może dodać, że bywa określana jako literatura, która mówi „o tym, co się nie zdarzyło”. Po próbach definicji sformułowanych przez uczniów nauczyciel podsumowuje, że gatunek science‑fiction przedstawia podróże na odległe planety, podróże w czasie, zderzenie z obcymi cywilizacjami, walkę z najeźdźcami z kosmosu, rożne wizje rozwoju ludzkości, społeczne skutki odkryć naukowych itp. Zaznacza, że akcja może toczy c się w kosmosie lub na Ziemi, w przyszłości (także w przeszłości, gdy jest to podróż wczasie) lub w czasie równoległym. Podkreśla, że przy wprowadzaniu motywów fantastycznych zostają zachowane pozory prawdopodobieństwa. Nauczyciel dodaje, że fantastykę naukową wywodzi się od utopii oraz, że zapożycza ona pewne konwencje od literatury podróżniczej i przygodowej, a także powieści grozy.

2. Nauczyciel wprowadza uczniów w temat lekcji, mówiąc, że jej tematem będzie pierwsza powieść fantastyczna Podróże GuliweraSwifta. Zaznacza, że choć za początek fantastyki naukowej uważa się opublikowaną w 1818 roku powieść Frankenstein Mary Shelley, to Podróże Guliwera wprowadzają do literatury motywy niezwykle istotne dla rozwoju fantastyki w wieku XX.

3. Nauczyciel udostępnia uczniom e‑materiał. Następnie wraz z uczniami ustala cele zajęć i kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj”.

2. Nauczyciel (w nawiązaniu do e‑materiału) prosi uczniów o wspólne sporządzenie mapy myśli przedstawiającej Podróże Guliwera jako antyutopię. Nauczyciel może także rozszerzyć opisane w e‑materiale zestawienie Dzienników gwiazdowych Lema z Podróżami Guliwera Swifta

3. Uczniowie zapoznają się z treścią sekcji „Audiobook” i wykonują zamieszczone tam polecenia oraz ćwiczenia. Wybrane osoby prezentują odpowiedzi, a nauczyciel komentuje. Następnie analogicznie postępują z materiałe w sekcji „Galeria zdjęć interaktywnych”.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel stawia pytanie podsumowujące: Jak powieść Podróże Guliwera wpłynęła na rozwój fantastyki i fantasyfantasy? Następnie pyta, na jakie rodzaje fantastyki wpłynęła powieść Swifta (literatura podejmująca motyw podroży oraz zderzenia cywilizacji, literatura dystopijna, nurt humorystyczno‑satyryczny).

2. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji i inicjuje krótką rozmowę na temat spełnienia kryteriów sukcesu.

3. Nauczyciel podkreśla, że choć Jonathan Swift nie był pierwszym, który opisywał nieistniejące krainy i utopijne ustroje państwowe, to po mistrzowsku połączył kilka istniejących już motywów, tworząc w ten sposób model, do którego odnosi się późniejsza literatura nurtu fantastyki.

4. Na zakończenie nauczyciel może przytoczyć opinię Orwella, który powiedział, że gdyby miał wybrać sześć książek, które miałyby ocaleć, podczas gdy wszystkie inne uległyby zniszczeniu, Podróże Guliwera z pewnością znalazłyby się wśród nich. Nauczyciel też może krótko przedstawić historię ekranizacji powieści Swifta – od filmu niemego z roku 1902, przez rosyjski film z 1935, filmy animowane, mini‑serial z 1996, aż do ekranizacji amerykańskiej z 2010.

Praca domowa:

1. Przeanalizuj wybrany film science‑fiction i określ jakiego rodzaju inspiracje czerpie z Podroży GuliweraSwifta

Materiały pomocnicze:

• Witold Bobiński, Konteksty kulturowe w dydaktyce literatury, w: Polonista w szkole, pod red. Anny Janus‑Sitarz, Kraków 2004.

• Ryszard Handke, Alfabet kultury w lekturze tekstu literackiego, w: Metodyka literatury, tom 2, wybór i oprac. J. Pachecka, A. Piątkowska, K. Sałkiewicz, Warszawa 2002.

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Audiobook”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.