Dla nauczyciela

Autor: Piotr Obolewicz

Przedmiot: Język polski

Temat: Filozofia oświecenia

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;

2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;

5) charakteryzuje główne prądy filozoficzne oraz określa ich wpływ na kulturę epoki;

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;

4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:

1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;

IV. Samokształcenie.

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

4. sporządza bibliografię i przypis bibliograficzny, także źródeł elektronicznych;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

poznaje poglądy głównych przedstawicieli filozofii oświecenia,
omawia rolę francuskich myślicieli i pisarzy oświecenia w popularyzacji myśli filozoficznej epoki,
wyjaśnia, co dla filozofów oznaczało oświecenie,
porównuje poglądy filozofów oświeceniowych na temat możliwości poznawczych człowieka.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
śniegowa kula.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Uczniowie zapoznają się z treściami w sekcji „Przeczytaj”.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel wyświetla i odczytuje temat lekcji oraz zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału cele zajęć i prosi uczniów lub wybraną osobę o sformułowanie kryteriów sukcesu.

Faza realizacyjna:

Kula śniegowa. Nauczyciel zapisuje na tablicy problem związany z tematem lekcji „Filozofia oświecenia”, np.: jakie są, według filozofów oświecenia, źródła poznania?. Następnie prosi uczniów, aby indywidualnie poszukali odpowiedzi, odwołując się do bloku tekstowego lekcji i zapisując swoje pomysły na kartce. W kolejnej części uczniowie łączą się w pary i weryfikują swoje pomysły, później powtarzają te czynności w zespołach 4‑osobowych i 8‑osobowych zapisując uzgodnienia na kartce. Ostatecznie dyskusja prowadzona jest na forum klasy. Nauczyciel zbiera pomysły przedstawione przez kolejne grupy/osoby i weryfikuje je, w razie potrzeby również uzupełnia.
Wnioski zgromadzone podczas pracy uczniowie notują w zeszytach w formie mapy myśli.
Nauczyciel wyświetla animację. Uczniowie, pracując w parach, wykonują polecenie 1. Kilka osób przedstawia propozycje odpowiedzi. Następnie uczniowie indywidualnie przygotowują się do dyskusji, wykonując polecenie 2. Gdy są gotowi, nauczyciel stawia pytanie: Czy w ludzkim umyśle są idee wrodzone? Uczniowie dyskutują, a następnie formułują wnioski z dyskusji.
Pracę z drugim multimedium, linią chronologiczną, uczniowie wykonują indywidualnie. Rozwiązują ćwiczenie 1.

Faza podsumowująca:

W dyskusji podsumowującej lekcję prowadzący zadaje pytanie: Który z oświeceniowych nurtów filozoficznych jest najbliższy perspektywie współczesnego człowieka? Uczniowie formułują wnioski z dyskusji.

Praca domowa:

Wyjaśnij, w jaki sposób filozofia doby romantyzmu odniosła się do przekonań myślicieli wieku oświecenia.

Materiały pomocnicze:

Przygotowanie ucznia do odbioru różnych tekstów kultury, pod red. Anny Janus‑Sitarz, Kraków.
Władysław Tatarkiewicz, Historia filozofii, t. II, Warszawa 2005.
Tadeusz Kroński, Kant, Warszawa 1966.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Animacja” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Linia chronologiczna