Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Intertekstualne powiązania wiersza Czesława Miłosza Veni Creator z Biblią

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;
10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;
12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.
IV. Samokształcenie.
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;
Lektura obowiązkowa
37) wybrane wiersze następujących poetów: Stanisław Baliński, wybrane wiersze z okresu emigracyjnego, Kazimierz Wierzyński, wybrane wiersze z okresu emigracyjnego, Czesław Miłosz, w tym wybrane wiersze z tomu Ocalenie oraz Traktat moralny (fragmenty), Tadeusz Różewicz, Miron Białoszewski, Jarosław Marek Rymkiewicz, Wisława Szymborska, Zbigniew Herbert, w tym wybrane wiersze z tomów Pan Cogito oraz Raport z oblężonego miasta, Halina Poświatowska, Stanisław Barańczak, Marcin Świetlicki, Jan Polkowski, Wojciech Wencel;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji. Uczeń:

  • porówna Veni Creator Czesława Miłosza z fragmentami Dziejów Apostolskich;

  • sformułuje i uzasadni tezę interpretacyjną wiersza Veni Creator;

  • rozpozna, na czym polega dramatyzm ludzkiej egzystencji wpisany w odwrócony kierunek dociekań filozoficznych;

  • przeanalizuje podobieństwa i różnice w sposobach pokazywania nadejścia Ducha Świętego przez twórców różnych dziedzin sztuki.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • linia chronologiczna.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Uczniowie zapoznają się z informacjami dotyczącymi Czesława Miłosza (z dostępnych źródeł). Przygotowują linię chronologiczną dotyczącą życia i twórczości tego autora.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel zapisuje na tablicy hasło Veni Creator. Pyta uczniów, co oznaczają zapisane słowa. Prosi uczniów, aby zdefiniowali pojęcie, korzystając z telefonów z dostępem do internetu.

  2. Nauczyciel prosi chętną osobę o zaprezentowanie przygotowanej w domu linii chronologicznej. Inna osoba wskazuje na powiązanie Miłosza z hasłem Veni Creator.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie zapoznają się z sekcją „Wprowadzenie” i „Przeczytaj”.

  2. Nauczyciel prezentuję mapę myśli zamieszczoną w sekcji „Ilustracja interaktywna”. Na jej podstawie redagują notatkę podsumowującą wszystkie jej elementy. Mogą pracować w parach.

  3. Nauczyciel przechodzi do sekcji „Sprawdź się”. Dzieli uczniów na 3 grupy (lub więcej, w zależności od czasu, który pozostał na pracę z ćwiczeniami). Przydziela uczniom zadania i wyznacza czas na ich realizację. Po zakończeniu pracy weryfikuje poprawność odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

  1. Uczniowie zapoznają się z grafiką interaktywną przedstawiającą obraz Zesłanie Ducha Świętego autorstwa Jeana I Restouta. Porównują przedstawienie nadejścia Ducha Świętego w utworze Miłosza i na obrazie artysty. Wyjaśniają, jak oddziałuje na nie forma poszczególnych dzieł i jakie są podobieństwa a jakie różnice. Chętna osoba przedstawia rozwiązanie.

Praca domowa:

  1. Czesław Miłosz w Traktacie poetyckim pytał:
    Na jakże długo starczy mi nonsensu/Polski, gdzie pisze się poezję wzruszeń/z ograniczoną odpowiedzialnością?
    Uczyń ten cytat punktem wyjścia do własnych rozważań na temat niechęci poety do powierzchownej, obrzędowej obyczajowości, w tym także tzw. religijności polskiej. Na poparcie swojego stanowiska sformułuj szereg argumentów.

Materiały pomocnicze:

  • https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/23908/zarebianka_biblijne_slady_w_wierszach_czeslawa_milosza_2015.pdf?sequence=1&isAllowed=y

  • https://teologiapolityczna.pl/pawel‑grad‑katolickosc‑milosza

Wskazówki metodyczne

  • Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Mapa myśli” do podsumowania lekcji.

Sprawdź się