Wysłuchaj w dostępnych zasobach internetowych modlitewnej pieśni średniowiecznej. Skorzystaj ze słownika.

• łac.: veni (przyjdź), Creator Spiritus (Duch Stwórca),

• nawiązanie do tradycji hymnów średniowiecznych w liturgii katolickiej, śpiewanych w kościele m. in. na nabożeństwach i mszach dotyczących Zesłania Ducha Świętego.

Podkreśl w wierszu te sformułowania, które dotyczą tematyki metafizycznej i rozmowy poety z Bogiem. Zastanów się, jaki charakter wiary został w wierszu opisany i zobrazowany.

• „nużę się prędko budowaniem schodów abstrakcji”; to, co nie ma odpowiednika zna- kowego postrzeganego przez zmysły, może być odrzucone, bo nie daje oczekiwanych rezultatów,

• „schody abstrakcji” mogą być odwołaniem do „drabiny bytów” św. Tomasza z Akwinu, na której umiejscowiony jest człowiek, zgodnie z boskim planem przeznaczenia; jest to symboliczna droga od ziemi ku niebu,

• odwołanie do naiwnej religijności ludowej; człowiek prosty lub dziecko oczekujące w kościele na widzialny znak (cud); „Prosiłem nieraz (...) żeby figura w kościele podniosła dla mnie rękę”, ale też doświadczenia mistyków,

• prośby o znaki widzialne z jednoczesną wiarą w „abstrakcyjną” wszechwiedzę Ducha Świętego: „wiesz sam” (o prośbach w kościele),

• emocjonalne nacechowanie prośby: „raz jeden, jedyny”,

• „Ale rozumiem, że znaki mogą być tylko ludzkie” to zdanie wypowiedziane przez podmiot liryczny może konkretyzować istotę znaku: zmysłowego, wizualnego, postrzeganego bezpośrednio przez zmysły człowieka, tylko takie znaki są dostępne dla człowieka, w odróżnieniu od znaków objawionych, których się nie „rozumie”, a wierzy.

Aby ustalić tezę interpretacyjną, sformułuj pytania do kolejnych wersów (możesz je zapisać na marginesie tekstu). Stawiaj pytania najprostsze: o czym jest w nich mowa i kto w jakim celu snuje takie rozważania.

MOŻESZ SKORZYSTAĆ Z NASTĘPUJĄCYCH USTALEŃ O WYMOWIE WIERSZA VENI CREATOR CZESŁAWA MIŁOSZA

- Wiersz zawiera kontekstowe nawiązanie do biblijnego zesłania Ducha Świętego jako wyrazu związku Boga i człowieka.

- Poeta ukazuje pragnienie człowieka odczytywania widzialnych znaków Bożego Objawienia.

- Zwykły człowiek pragnie doświadczać Boga Żywego, a nie poznawać schody abstrakcji (rozważania teologiczne).

- Rozważania poety dotyczą znaków Bożej Obecności (znaki z nieba, czyli język płomienia, znaki w przestrzeni sakralnej, czyli figura w kościele, prośba o znak gdziekolwiek na ziemi.

Porównaj obie sytuacje:
- ukazanie w Dziejach Apostolskich zesłania Ducha Świętego,
- sytuacja (rozmowa) liryczna w wierszu Czesława Miłosza (miejsce, czas, refleksje bohatera) Veni Creator.

Czesław Miłosza nawiązuje do Biblii. Wers o językach ognia w Wieczerniku nad głowami apostołów opisuje wydarzenie z Dziejów Apostolskich, kiedy po zmartwychwstaniu Jezusa Chrystusa objawił im się w Wieczerniku Duch Święty. W wierszu wyrażona została wiara w Boga, Jego wszechmoc, miłosierdzie i miłość. Poeta przytacza swoje wcześniejsze prośby modlitewne. Według niego ożywienie figury w kościele byłoby znakiem bezpośredniej obecności Boga w życiu zwykłego człowieka To jednak jest niemożliwe, bo Duch Święty może objawić tylko wybrańcom. Poeta (inaczej niż apostołowie) nie doświadcza bezpośredniej obecności Boga, ale wyznaje, Bóg może obudzić w drugim człowieku dobro. Prosi o pomoc w odnalezieniu dobra (miłości i pokory). Pragnie dostrzegać w ludziach Boga, ponieważ człowiek został stworzony na Jego obraz i podobieństwo.

- W wierszu Czesława Miłosza znajdują się zapisy: „Przyjdź, Duchu Święty, zginając (...) trawy, ukazując się (...) nad głową językiem płomienia”,

- w Dziejach Apostolskich: „z nieba szum, jakoby przypadającego wiatru (...) i ukazały im się języki na kształt ognia”,

- przywołanie przez Czesława Miłosza biblijnych znaków objawienia Ducha Świętego:

- wiatr (w wierszu CzesławaMiłosza – zginanie trawy można kojarzyć z wiatrem),

- języki ognia (w wierszu Czesława Miłosza – jest to język płomienia, liczba pojedyncza, zamiast mnogiej),

- w porównaniu z tekstem biblijnym – przeniesienie objawienia w czasie i przestrzeni; w Biblii: „dom, kędy siedzieli”, u Miłosza: wielkie przestrzenie, „w dolinie orzechowych gajów”, w okolicach „Sierra Nevada”, w czasie „sianokosów” lub „kiedy śniegi”...,

- w opisie biblijnym znak obecności Ducha Świętego dotyka „ich”, „ukazały się im (...) języki na kształt ognia”, u Miłosza – objawienie ma dotyczyć jednostkowego podmiotu lirycznego, któremu ma się ukazać jeden „język ognia”,

- wpisane w biblijny obraz objawienie Ducha Świętego: „zginając (albo nie zginając) trawy, ukazując się (albo nie) nad głową językiem płomienia”, może sugerować pragnienie podmiotu lirycznego, by znakowa manifestacja Ducha Świętego dokonała się w jakikolwiek sposób (zgodny, bądź nie, z biblijnym przekazem),

- dopowiedzenie owego pragnienia: „Jestem człowiek tylko, więc potrzebuję widzialnych znaków”, wskazuje na emocjonalne zabarwienie prośby.

W wierszu Czesława Miłosza znajdują się zapisy: „Przyjdź, Duchu Święty, zginając (...) trawy, ukazując się (...) nad głową językiem płomienia”, to nawiązanie do Dziejów Apostolskich.

W Dziejach Apostolskich czytamy „z nieba szum, jakoby przypadającego wiatru (...) i ukazały im się języki na kształt ognia”.

Przywołanie przez Czesława Miłosza biblijnych znaków objawienia Ducha Świętego:

• u Miłosza: „Przyjdź, Duchu Święty, zginając (...) trawy, ukazując się (...) nad głową językiem płomienia”,

• w Dziejach Apostolskich: „z nieba szum, jakoby przypadającego wiatru (...) i ukazały im się języki na kształt ognia”,

• przywołanie przez Miłosza biblijnych znaków objawienia Ducha Świętego:

• wiatr (u Miłosza – zginanie trawy można kojarzyć z wiatrem),

• języki ognia (u Miłosza – jest to język płomienia, liczba pojedyncza, zamiast mnogiej),

• w porównaniu z architekstem biblijnym – przeniesienie objawienia w czasie i przestrzeni; w Biblii: „dom, kędy siedzieli”, u Miłosza: wielkie przestrzenie, „w dolinie orzechowych gajów”, w okolicach „Sierra Nevada”, w czasie „sianokosów” lub „kiedy śniegi”...,

• w opisie biblijnym znak obecności Ducha Świętego dotyka „ich”, „ukazały się im (...) języki na kształt ognia”, u Miłosza – objawienie ma dotyczyć jednostkowego podmiotu lirycznego, któremu ma się ukazać jeden „język ognia”,

• wpisane w biblijny obraz objawienie Ducha Świętego: „zginając (albo nie zginając) trawy, ukazując się (albo nie) nad głową językiem płomienia”, może sugerować pragnienie podmiotu lirycznego, by znakowa manifestacja Ducha Świętego dokonała się w jakikolwiek sposób (zgodny, bądź nie, z biblijnym przekazem),

• dopowiedzenie owego pragnienia: „Jestem człowiek tylko, więc potrzebuję widzialnych znaków”, wskazuje na emocjonalne zabarwienie prośby.

Przemyśl odpowiedzi na pytania do wiersza Veni Creator Czesława Miłosza:

• Jakie moce ma Bóg?
  - Czego człowiek oczekuje od Boga?
  - Jak człowiek zwraca się do Boga?

Bóg może wszystko, nawet „obudzić” człowieka, stworzyć w nim dobro i w ten dać się poznawać.
To Bóg wszystko dobrze wie, rozumie, zaplanował.
Człowiek może do Boga zwracać się z prośbami i o Boże Objawienie w świecie.
Człowiek ma obowiązek Boga naśladować i szukać przejawów Jego działania.

Pamiętaj o budowie kompozycyjnej rozprawki i konsekwentnym prowadzeniu toku argumentacyjnego.

Wykorzystaj kryteria oceny wypowiedzi pisemnej (zob. informator maturalny).
Sprawdź, czy Twój tekst jest zgodny z tematem, czy zawiera Twoje stanowisko (tezę) odpowiednio uporządkowane argumenty i przykłady.
Pamiętaj o akapitowaniu, ale również o zasadzie spójności i wynikania w wypowiedzi. Wykorzystaj w funkcji argumentacyjnej cytaty z wierszy lub opracowań naukowych.
Możesz skorzystać z fragmentu artykułu naukowego.

Zastanów się, jakie cechy i typy zachowania powinny charakteryzować człowieka uznawanego za dobrego. Co to znaczy dobry człowiek? Przeczytaj wiersz Stanisława Barańczaka Widokówka z tego świata i porównaj wizerunki człowieka w tych dwóch wierszach.

Pamiętaj, że wyjaśnienie jakiegoś zagadnienia powinno zawierać przesłanki analityczne i interpretacyjne. Dobrze jest napisać: Uważam, że …, ponieważ wynika to z ….