Dla nauczyciela
Autor: Maria Gniłka‑Somerlik
Przedmiot: Język polski
Temat: Retoryka patetyczna w wierszu Adama Ważyka Rzeka
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie.
Cele operacyjne. Uczeń:
definiuje i charakteryzuje nurt socrealizmu;
przedstawia typową tematykę i kontekst literatury socrealistycznej;
analizuje środki stylistyczne użyte przez Adama Ważyka w wierszu Rzeka;
wyjaśnia, dlaczego utwór Ważyka można uznać za socrealistyczny.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
podająca.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Faza wprowadzająca
Nauczyciel na początku lekcji prezentuje uczniom fragment programów Polskiej Kroniki Filmowej z okresu komunizmu, w których przedstawiono idealistyczny obraz Józefa Stalina (dostępne w internecie). Po prezentacji uczniowie udzielają informacji zwrotnej na temat wrażeń, jakie w nich wywołały te fragmenty. Uczniowie dyskutują na temat formy prezentacji postaci Józefa Stalina (opisują ją przymiotnikami, typu: idealizowana, przesadna itp.). Nauczyciel informuje uczniów, że lekcja będzie poświęcona takiej właśnie formie kultu jednostki, która w okresie stalinizmu miała swoje niechlubne miejsce także w literaturze. Wytworzył się nurt (choć niektórzy badacze twierdzą, że to bardziej okres niż nurt) nazwany socrealizmem. Jego przedstawicielem był m.in. Adam Ważyk, którego wiersz Rzeka będzie omawiany na lekcji. Prezentuje „Wprowadzenie” do lekcji, jej cele oraz zapisuje temat na tablicy.
Faza realizacyjna
Nauczyciel poleca uczniom lekturę sekcji „Przeczytaj”. Uczniowie w ogólnoklasowej dyskusji podsumowują cechy socrealizmu i przystępują do pracy z multimedium „Mapa myśli”. W następnym kroku, w sekcji „Audiobook”, podejmują się szczegółowej analizy wiersza Ważyka Rzeka, skupiając swoją uwagę na użytych przez poetę środkach.
Faza podsumowująca
W fazie podsumowującej uczniowie zestawiają obraz Józefa Stalina wykreowany w wierszu z tym, który został przedstawiony w Polskiej Kronice Filmowej na początku lekcji. Zwracają uwagę, czy zostały wykorzystane te same toposy do wyidealizowania wizerunku wodza.
Praca domowa:
Rozstrzygnij, czy wiersz Rzeka jest panegirykiem. Sformułuj swoje stanowisko w postaci tezy i poprzyj ją dwoma argumentami odwołującymi się do cech gatunkowych panegiryku oraz do tekstu Adama Ważyka.
Materiały dodatkowe:
Michał Głowiński, Rytuał i demagogia. Trzynaście szkiców o sztuce zdegradowanej, Warszawa 1992.
Rozmowy z Andrzejem Doboszem. Adam Ważyk, cz. 1 i 2, dokument filmowy dostępny na platformie: vod.tvp.pl
Wskazówki metodyczne
Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Mapa myśli” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.