Audiobook
Wyjaśnij, na czym polega koncept zastosowany w wierszu Rzeka oraz jaka jest jego funkcja.
Tekst do ćwiczeń
RzekaMądrość Stalina,
rzeka szeroka,
w ciężkich turbinach
przetacza wody,
płynąc wysiewa
pszenicę w tundrach,
zalesia stepy,
stawia ogrody.W gmachu imperium
strop się ugina:
pękła kolumna.
Wstępuje z głębin
mądrość Stalina,
rzeka podskórna.
Góry wysokie
w kraju poety
Mao Tse‑Tunga -
zgryzła opokę,
panów zwaliła
i nawodniła
biedniackie grunta.Ludzie zbudzeni
na ziemi swojej,
łamią się chlebem,
dzielą pokojem.
Ty ich opływasz,
rzeko rozumna,
ty wiejesz zdrowiem,
wiatrem urody;
przebijasz góry
rzeko podskórna,
łączysz narody.Źródło: Adam Ważyk, Rzeka, „Nasz Dziennik” 2002, nr 169, s. 7.
Uzupełnij mapę myśli ilustrującą znaczenia nadawane rzeczownikowi „rzeka” w wierszu Adama Ważyka.
Wypisz z wiersza Rzeka dwa cytaty, w których poeta wykorzystuje kontrast góra/dół. Wyjaśnij, jaka jest funkcja tego kontrastu.
Zapoznaj się z opinią badaczki Teresy Wilkoń na temat wiersza Rzeka. Uzasadnij zarzuty badaczki odpowiednimi cytatami z wiersza.
Jest to laudacjalaudacja równie przesadna, co absurdalna. Zestawienie mądrości Stalina z rzeką szeroką […] jest konceptem co najmniej sztucznym. Wyliczenia ilustrujące dokonania Stalina‑rzeki są niespójne, semantycznie rozchwiane […] i pełne stylistycznych zgrzytów, polegających na łączeniu wyrażeń potocznych […] z podniosłym kodem poetyckim; kombinacje te dają efekty nieomal parodystyczne.
Źródło: Teresa Wilkoń, Kanony sztuki postępowej i jedynie słusznej. Socrealizm w poezji polskiej, Katowice 2016, s. 86.
Rozstrzygnij, czy wiersz Rzeka jest panegirykiem. Sformułuj swoje stanowisko w postaci tezy i poprzyj ją dwoma argumentami odwołującymi się do cech gatunkowych panegiryku oraz do tekstu Adama Ważyka.
Słownik
(łac. laudare – chwalić) mowa pochwalna eksponująca zalety jakiejś osoby, wygłaszana z okazji jubileuszu, wręczenia nagrody lub nadania tytułu, np. doktora honoris causa.
(łac. passus – krok, chód) – ustęp tekstu poświęcony konkretnemu zagadnieniu
(gr. tópos koinós, łac. locus communis) – pojęcie wprowadzone do badań literackich przez niemieckiego uczonego Ernsta C. Curtiusa; oznacza ono „miejsce wspólne” w kulturze, czyli wciąż powracające motywy i tematy, które wskazują na ciągłość tradycji danej kultury