Dla nauczyciela
SCENARIUSZ LEKCJI
Imię i nazwisko autora: Kamil Kaliński
Przedmiot: geografia
Temat zajęć: Obliczanie wskaźnika urbanizacji
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy, klasa II
Podstawa programowa
VIII. Przemiany struktur demograficznych i społecznych oraz procesy osadnicze: rozmieszczenie i liczba ludności, przemiany demograficzne, migracje, zróżnicowanie narodowościowe, etniczne i religijne, kręgi kulturowe, sieć osadnicza, procesy urbanizacji, rozwój obszarów wiejskich.
Uczeń:
13) określa główne przyczyny i skutki urbanizacji oraz analizuje zróżnicowanie wskaźnika urbanizacji na świecie i w Polsce.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
wyjaśnia, czym jest wskaźnik urbanizacji (statystyczny),
oblicza wskaźnik urbanizacji (statystyczny) dla wybranych krajów, regionów i innych obszarów,
ocenia przydatność wskaźnika urbanizacji do charakterystyki poziomu urbanizacji w danym kraju (lub innej jednostce terytorialnej),
analizuje aktualne i historyczne wartości wskaźników urbanizacji dla poszczególnych krajów, regionów i innych obszarów.
Strategie nauczania: odwrócona klasa
Metody nauczania: dyskusja, praca z e‑materiałem, pogadanka
Formy zajęć: praca indywidualna, praca w parach, praca całego zespołu klasowego
Środki dydaktyczne: e‑materiał, komputer, projektor multimedialny (lub tablety z dostępem do internetu), zeszyt przedmiotowy
Materiały pomocnicze
Bank Danych Lokalnych GUS: bdl.stat.gov.pl, [online], dostępny w internecie: https://bdl.stat.gov.pl/BDL/dane/podgrup/temat (dostęp 16.07.2021).
Szymańska D., Geografia osadnictwa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2013.
Szymańska D., Urbanizacja na świecie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.
The World Bank, Urban Population (% of Total Population), data.worldbank.org, [online], dostępny w internecie: https://data.worldbank.org/indicator/SP.URB.TOTL.IN.ZS?end=2018&name_desc=false&start=1960&type=shaded&view=chart (dostęp 16.07.2021).
PRZEBIEG LEKCJI
Kilka lekcji wcześniej nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z niniejszym e‑materiałem (w tym z filmem samouczkiem) i przygotowanie informacji na temat sposobu obliczania wskaźnika urbanizacji oraz źródeł informacji geograficznej, w których można znaleźć dane dotyczące tego miernika.
Faza wprowadzająca
Dialog z uczniami mający na celu usystematyzowanie podstawowych wiadomości na temat pojęcia, płaszczyzn i etapów urbanizacji.
Przedstawienie celów lekcji.
Faza realizacyjna
Nauczyciel rozpoczyna dyskusję na temat mierników związanych z poziomem urbanizacji.
Następnie nauczyciel prosi wybranych uczniów o przedstawienie przygotowanych informacji. Wykonują to zadanie na forum klasy, posiłkując się wyświetlonym na ekranie e‑materiałem.
W następnej części lekcji nauczyciel wyświetla na tablicy zadania z bloku ćwiczeń interaktywnych. Wskazani uczniowie podchodzą do tablicy i rozwiązują kilka z nich.
Po tym etapie nauczyciel zleca pracę w parach. Każda para ma za zadanie wybrać jedno województwo i obliczyć dla niego wskaźnik urbanizacji (na podstawie danych BDL GUS). W tym celu uczniowie pracują na tabletach lub komputerach. W zeszytach zapisują wszystkie obliczenia. Po zakończonej pracy następuje omówienie i porównanie wyników.
Faza podsumowująca
Pięcioro wybranych uczniów układa pytania podsumowujące, a następnie chętni uczniowie odpowiadają na nie. Ich odpowiedzi weryfikuje nauczyciel.
Dodatkowo nauczyciel może raz jeszcze wyświetlić na ekranie film samouczek.
Nauczyciel nagradza aktywnych uczniów, ocenia pracę w parach i przypomina cele zajęć.
Pożegnanie i zaproszenie na kolejną lekcję.
Praca domowa
Stworzenie mapy wskaźnika urbanizacji (metodą kartogramu) w Polsce w układzie województw (na podstawie obliczeń wykonanych na lekcji). W tym celu wszyscy uczniowie razem wykonują to polecenie w formie klasowego projektu. Uczniowie mogą korzystać z danych BDL GUS oraz darmowego oprogramowania QGIS, do opracowania mogą wykorzystać także załączoną poniżej mapę.
Można poprosić także o zapoznanie się z kolejnym tematem lekcji (w przypadku blended learning).
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium
Film samouczek może posłużyć zarówno w trakcie lekcji (w fazie realizacyjnej i podsumowującej), jak i przed lekcją (do strategii odwróconej klasy) oraz po lekcji (w celu utrwalenia wiadomości). Może także znaleźć swoje zastosowanie na lekcji powtórzeniowej, a także na innych lekcjach dotyczących procesów urbanizacji (zakres podstawowy: XV. 6; zakres rozszerzony: VIII. 5).