SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autora: Kamil Kaliński

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Obliczanie wskaźnika urbanizacji

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy, klasa II

Podstawa programowa

VIII. Przemiany struktur demograficznych i społecznych oraz procesy osadnicze: rozmieszczenie i liczba ludności, przemiany demograficzne, migracje, zróżnicowanie narodowościowe, etniczne i religijne, kręgi kulturowe, sieć osadnicza, procesy urbanizacji, rozwój obszarów wiejskich.

Uczeń:

13) określa główne przyczyny i skutki urbanizacji oraz analizuje zróżnicowanie wskaźnika urbanizacji na świecie i w Polsce.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wyjaśnia, czym jest wskaźnik urbanizacji (statystyczny),

• oblicza wskaźnik urbanizacji (statystyczny) dla wybranych krajów, regionów i innych obszarów,

• ocenia przydatność wskaźnika urbanizacji do charakterystyki poziomu urbanizacji w danym kraju (lub innej jednostce terytorialnej),

• analizuje aktualne i historyczne wartości wskaźników urbanizacji dla poszczególnych krajów, regionów i innych obszarów.

Strategie nauczania: odwrócona klasa

Metody nauczania: dyskusja, praca z e‑materiałem, pogadanka

Formy zajęć: praca indywidualna, praca w parach, praca całego zespołu klasowego

Środki dydaktyczne: e‑materiał, komputer, projektor multimedialny (lub tablety z dostępem do internetu), zeszyt przedmiotowy

Materiały pomocnicze

Bank Danych Lokalnych GUS: bdl.stat.gov.pl, [online], dostępny w internecie: https://bdl.stat.gov.pl/BDL/dane/podgrup/temat (dostęp 16.07.2021).

Szymańska D., Geografia osadnictwa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2013.

Szymańska D., Urbanizacja na świecie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.

The World Bank, Urban Population (% of Total Population), data.worldbank.org, [online], dostępny w internecie: https://data.worldbank.org/indicator/SP.URB.TOTL.IN.ZS?end=2018&name_desc=false&start=1960&type=shaded&view=chart (dostęp 16.07.2021).

PRZEBIEG LEKCJI

Kilka lekcji wcześniej nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z niniejszym e‑materiałem (w tym z filmem samouczkiem) i przygotowanie informacji na temat sposobu obliczania wskaźnika urbanizacji oraz źródeł informacji geograficznej, w których można znaleźć dane dotyczące tego miernika.

Faza wprowadzająca

• Dialog z uczniami mający na celu usystematyzowanie podstawowych wiadomości na temat pojęcia, płaszczyzn i etapów urbanizacji.

• Przedstawienie celów lekcji.

Faza realizacyjna

• Nauczyciel rozpoczyna dyskusję na temat mierników związanych z poziomem urbanizacji.

• Następnie nauczyciel prosi wybranych uczniów o przedstawienie przygotowanych informacji. Wykonują to zadanie na forum klasy, posiłkując się wyświetlonym na ekranie e‑materiałem.

• W następnej części lekcji nauczyciel wyświetla na tablicy zadania z bloku ćwiczeń interaktywnych. Wskazani uczniowie podchodzą do tablicy i rozwiązują kilka z nich.

• Po tym etapie nauczyciel zleca pracę w parach. Każda para ma za zadanie wybrać jedno województwo i obliczyć dla niego wskaźnik urbanizacji (na podstawie danych BDL GUS). W tym celu uczniowie pracują na tabletach lub komputerach. W zeszytach zapisują wszystkie obliczenia. Po zakończonej pracy następuje omówienie i porównanie wyników.

Faza podsumowująca

• Pięcioro wybranych uczniów układa pytania podsumowujące, a następnie chętni uczniowie odpowiadają na nie. Ich odpowiedzi weryfikuje nauczyciel.

• Dodatkowo nauczyciel może raz jeszcze wyświetlić na ekranie film samouczek.

• Nauczyciel nagradza aktywnych uczniów, ocenia pracę w parach i przypomina cele zajęć.

• Pożegnanie i zaproszenie na kolejną lekcję.

Praca domowa

• Stworzenie mapy wskaźnika urbanizacji (metodą kartogramu) w Polsce w układzie województw (na podstawie obliczeń wykonanych na lekcji). W tym celu wszyscy uczniowie razem wykonują to polecenie w formie klasowego projektu. Uczniowie mogą korzystać z danych BDL GUS oraz darmowego oprogramowania QGIS, do opracowania mogą wykorzystać także załączoną poniżej mapę.

• Można poprosić także o zapoznanie się z kolejnym tematem lekcji (w przypadku blended learning).

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Film samouczek może posłużyć zarówno w trakcie lekcji (w fazie realizacyjnej i podsumowującej), jak i przed lekcją (do strategii odwróconej klasy) oraz po lekcji (w celu utrwalenia wiadomości). Może także znaleźć swoje zastosowanie na lekcji powtórzeniowej, a także na innych lekcjach dotyczących procesów urbanizacji (zakres podstawowy: XV. 6; zakres rozszerzony: VIII. 5).