SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autorki: Anna Ruszczyk

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Jednostki geologiczno‑tektoniczne

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące/technikum, zakres rozszerzony, klasa I

Podstawa programowa

V. Dynamika procesów geologicznych i geomorfologicznych: najważniejsze wydarzenia w dziejach Ziemi, minerały, geneza i wykorzystanie skał, procesy rzeźbotwórcze i ich efekty (wietrzenie, erozja, transport, akumulacja, ruchy masowe), odkrywka geologiczna.

Uczeń:

9) wyjaśnia wpływ procesów geologicznych na powstanie głównych struktur tektonicznych i ukształtowanie powierzchni Ziemi na wybranych przykładach.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wyjaśnia, czym są jednostki geologiczno‑tektoniczne,

• odróżnia i opisuje poszczególne jednostki geologiczno‑tektoniczne,

• wyjaśnia, w wyniku jakich procesów powstają poszczególne jednostki geologiczno‑tektoniczne i omawia przebieg tych procesów,

• podaje przykłady różnych jednostek geologiczno‑tektonicznych w Polsce i w Europie i wskazuje je na mapie.

Strategie nauczania: konstruktywizm, konektywizm

Metody nauczania: pogadanka, dyskusja, mapa myśli, metody operatywne (praca z mapą, grafiką interaktywną, tekstem e‑materiału, analiza schematów, rysunków)

Formy zajęć: praca indywidualna, praca w grupach, praca całego zespołu klasowego

Środki dydaktyczne: tablica interaktywna/monitor dotykowy/tablety, e‑materiał, mapa fizyczna (lub geologiczna) świata, mapa geologiczna Polski i Europy, atlasy, arkusze papieru, pisaki

Materiały pomocnicze

Kondracki J., Geografia fizyczna Polski, PWN, Warszawa 1978.

Książkiewicz M., Geologia dynamiczna, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1979.

Zrozumieć Ziemię. Pomoc dydaktyczna dla nauczycieli geografii szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Konspekt lekcyjno‑ćwiczeniowy z wprowadzeniem do wycieczek, G. Pieńkowski i in. (red.), PIG – PIB, Warszawa 2013.

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wprowadzająca

• Nauczyciel wprowadza uczniów w tematykę zajęć – pogadanka mająca na celu przypomnienie płyt litosfery (wykorzystanie map w atlasie lub mapy zawartej w części „Przeczytaj” e‑materiału); wskazanie na mapie świata płyt kontynentalnych i oceanicznych oraz nazwanie granic między nimi (zbieżne i rozbieżne).

• Nauczyciel podaje temat i cele lekcji.

Faza realizacyjna

• Nauczyciel wspólnie z uczniami definiuje terminy: płyta, układ płytowy warstw skalnych; przedstawia schematyczny rysunek warstw skalnych (e‑materiał) – prosi uczniów o wyjaśnienie pojęć strop i spąg.

• Po wyjaśnieniu pojęć następuje wyróżnienie deformacji ciągłych i nieciągłych układu płytowego (e‑materiał).

• Korzystając z atlasu i e‑materiału, uczniowie wskazują na mapie świata najstarsze geologicznie elementy na poszczególnych kontynentach; wprowadzenie terminów: kratony, platformy i tarcze krystaliczne (prekambryjskie).

• Uczniowie, wykorzystując e‑materiał i atlas, nazywają i wskazują na mapie główne jednostki geologiczno‑tektoniczne w Europie i na obszarze Polski.

• Przypomnienie głównych fałdowań w dziejach Ziemi, gór fałdowych „starych” i „młodych” – przykłady z Europy i Polski; wyjaśnienie na czym polega „odmłodzenie rzeźby” starych gór.

• Uczniowie, korzystając z e‑materiału, przypominają z początku lekcji przykłady deformacji ciągłych i nieciągłych.

• Uczniowie rozpoznają te deformacje na podstawie wskazywanych przez nauczyciela schematów (np. zawartych w e‑materiale lub rysunków nauczyciela).

• Nauczyciel dzieli uczniów na grupy, rozdaje arkusze papieru i pisaki.

• Uczniowie w grupach zapoznają się z grafiką interaktywną.

• Zadaniem uczniów jest stworzenie mapy myśli do wskazanych przez nauczyciela jednostek geologiczno‑tektonicznych (uczniowie mogą także wybrać jednostkę w drodze losowania) – do wyboru np. platforma wschodnioeuropejska, tarcza bałtycka, monoklina przedsudecka, antyklinorium wału pomorsko‑kujawskiego, płaszczowiny karpackie, zrąb tektoniczny Uralu, rów tektoniczny Renu.

• Uczniowie, dyskutując, tworzą w grupach mapy myśli (ważna jest treść mapy i forma przedstawienia); korzystają z wszystkich dostępnych im źródeł informacji; nauczyciel wspiera uczniów, ewentualnie wskazuje dodatkowe źródła informacji.

• Po upływie określonego czasu przedstawiciele grup prezentują rezultaty pracy.

• Nauczyciel krótko podsumowuje pracę uczniów – możliwa dyskusja na forum klasy na temat poznanych jednostek i struktur geologiczno‑tektonicznych.

Faza podsumowująca

• Nauczyciel podsumowuje etapy lekcji, zestawiając je z założonymi celami – ocenia pracę uczniów, ich zaangażowanie.

• Następnie nauczyciel wprowadza do fazy ćwiczeń na podstawie poznanego materiału – uczniowie indywidualnie wykonują ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się”.

• Uczniowie omawiają ćwiczenia, dzielą się swoimi doświadczeniami, mówią, co było łatwe, trudne, ciekawe itp.

Praca domowa

• Nazwij jednostkę tektoniczną, w obrębie której położony jest Twój region. Przedstaw jej charakterystykę – powstanie, zasięg występowania, budowę itp.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Grafikę interaktywną można wykorzystać w toku lekcji dotyczącej głównych jednostek geologicznych na obszarze Polski (zakres podstawowy: XIV. 2). Grafikę interaktywną można wykorzystać także podczas lekcji powtórzeniowej (zakres rozszerzony: V).