Autor: Izabela Strączek

Przedmiot: historia

Temat: Powstanie Legionów Polskich i ich walki we Włoszech

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

zakres podstawowy

XXIX. Epoka napoleońska

Uczeń:

3) przedstawia przykłady zaangażowania się Polaków po stronie Napoleona, z uwzględnieniem Legionów Polskich we Włoszech.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• przedstawia okoliczności i powody utworzenia polskich sił wojskowych we Włoszech.

• wskazuje miejsca najważniejszych bitew z udziałem Legionów Polskich.

• ocenia konsekwencje zaangażowania się Polaków po stronie Napoleona w latach 1797–1800.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• analiza tekstów źródłowych i materiałów ikonograficznych,

• analiza SWOT,

• dyskusja.

Formy zajęć:

• praca indywidualna,

• praca w parach,

• praca w grupach,

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery/tablety z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki,

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale,

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda,

• flipcharty i markery.

Przebieg zajęć:

Przed zajęciami uczniowie zapoznają się z treścią tekstu głównego e‑materiału (bez multimedium).

Faza wstępna

1. Nauczyciel przedstawia cel zajęć: Prześledzicie proces formowania się Legionów Polskich we Włoszech i szlak bojowy Polaków, a następnie ocenicie konsekwencje zaangażowania się Polaków po stronie Napoleona.

2. Nauczyciel inicjuje rozmowę wprowadzającą w temat, mówiąc: Każdy z nas zna – a przynajmniej powinien znać – hymn Polski, czyli Pieśń Legionów Polskich. Czy któreś z was mogłoby przypomnieć pierwszą i drugą zwrotkę oraz refren hymnu? Jeden z uczniów (wskazany przez nauczyciela lub ochotnik) recytuje fragment tekstu hymnu.

3. Nauczyciel rozpoczyna krótką dyskusję. Pyta uczniów:

• Czy można mówić o romantycznej wizji Józefa Wybickiego, czy raczej o konkretnym celu, z powodu którego powstał Mazurek Dąbrowskiego?

• Jakie emocje mogły towarzyszyć twórcy hymnu i polskim żołnierzom, dla których powstała ta pieśń?

Uczniowie podają swoje propozycje i wspólnie je omawiają.

Faza realizacyjna

1. Odnosząc się do odpowiedzi uczniów, nauczyciel podkreśla nadzieje, jakie towarzyszyły osobie Napoleona Bonapartego i powstaniu Legionów Polskich we Włoszech. Pyta uczniów, jakie idee i wzory przyświecały formowaniu i organizacji legionów? Uczniowie podają swoje propozycje (na bazie wiedzy z e‑materiału), a prowadzący wyjaśnia ewentualne wątpliwości. Następnie wyświetla mapę prezentującą szlak Legionów.

2. Uczniowie wykonują ćwiczenia 3 i 4 z e‑materiału. Nauczyciel upewnia się, że zadania zostały poprawnie wykonane i udziela informacji zwrotnej.

3. W kolejnym kroku prowadzący prosi uczniów, aby zapoznali się z ilustracją interaktywną i opisami bitew w wojnie francusko‑austriackiej, w których uczestniczyli legioniści. Mogą też wykorzystać jako pomoc linię chronologiczną z najważniejszymi wydarzeniami. Nauczyciel prosi, aby zwrócili uwagę na konsekwencje bitew dla Polaków i Francuzów. Uczniowie wykonują ćwiczenie 5.

4. Następnie dzieli uczniów na cztery grupy. Zapowiada, że będą przygotowywali w grupach analizę SWOT. Wprowadza temat analizy: Wyobraźcie sobie, że jesteście dowódcami Legionów Polskich po świeżo zakończonej kampanii włoskiej. Musicie podjąć decyzję, czy nadal angażować się po stronie Napoleona. Przeprowadźcie analizę SWOT. Zacznijcie od analizy sytuacji swojej i swoich żołnierzy oraz sprawy polskiej u boku Napoleona na początku XIX w. Zapiszcie jej plusy i minusy (Satisfactions and Weaknesses). Następnie oceńcie szanse (Opportunities) i zagrożenia (Threats) dalszego zaangażowania się w walki prowadzone przez Napoleona, uwzględniając ich dotychczasowy przebieg oraz własne ambicje i oczekiwania społeczne.

5. Uczniowie na podstawie tekstów źródłowych i materiałów ikonograficznych przygotowują swoje argumenty. Nauczyciel wyznacza czas na realizację zadania i rysuje na tablicy/wyświetla na tablicy interaktywnej tabelę do analizy SWOT.

6. Po upływie wyznaczonego czasu chętne lub wybrane osoby z klasy umieszczają we właściwych miejscach tabeli swoje argumenty. Nauczyciel z uczniami dokonuje analizy. Prosi ucznia lub uczennicę o podsumowanie wyników.

Faza podsumowująca

1. Podsumowując pracę uczniów, nauczyciel wraca do początkowej dyskusji na temat treści hymnu Polski. Inicjuje krótką dyskusję i zadaje uczniom pytanie: Czy nadzieje polskich legionistów, które zawarł w tekście Józef Wybicki, zostały spełnione?

2. Na zakończenie nauczyciel dokonuje oceny pracy wylosowanej grupy. Prosi o samoocenę uczniów dotyczącą współpracy w zespole oraz wykonanego zadania. Dokonuje oceny pracy wybranych uczniów.

Praca domowa:

1. Przeanalizuj fragment mowy Tadeusza Kościuszki skierowanej do polskich legionistów (ćwiczenie 8 z e‑materiału), a następnie wykonaj polecenia z ćwiczenia. Na podstawie tekstów z lekcji opisz, w jaki sposób naczelnik insurekcji kościuszkowskiej odnosił się do idei Legionów Polskich we Włoszech oraz do samego Napoleona Bonapartego.

2. Poszukaj pozostałych zwrotek Mazurka Dąbrowskiego. W oryginalnym rękopisie ostatnia zwrotka odnosi się do postaci ważnej dla historii Polski. O kogo chodzi? I co oznaczają słowa tej zwrotki?

Materiały pomocnicze:

Stanisław Grodziski, Eligiusz Kozłowski, Polska zniewolona 1795–1806. Dzieje Narodu i Państwa Polskiego, t. 3, KAW, Warszawa 1987.

Roman Wapiński, Historia polskiej myśli politycznej XIX i XX wieku, Arche, Gdańsk 1997.

Stefan Żeromski, Popioły; strona https://wolnelektury.pl.

Dał nam przykład Bonaparte… Wspomnienia i relacje żołnierzy polskich 1796–1815. Wybór, komentarze i przypisy Robert Bielecki, oprac. tekstów Andrzej Tyszka, t. 1– 2, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1984.

Tekst Mazurka Dąbrowskiego według pisowni rękopisu Wybickiego – Wikipedia, hasło „Hymn Polski”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Innym sposobem wykorzystania mapy może być przygotowanie przez wybranych (chętnych) uczniów prezentacji poświęconej szlakowi bojowemu polskich legionów we Włoszech.

Linię chronologiczną można wykorzystać również do grupowego czytania wydarzeń opisanych na osi i tworzenia wspólnej opowieści. Indywidualne odczytywanie osi przez uczniów skłania ich do refleksji na temat wagi lub znaczenia omawianego tematu.