Dla nauczyciela

Autor: Marta Kulikowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Nomadzi sportretowani przez Stefana Żeromskiego – idea domu i bezdomności w Ludziach bezdomnych

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

Zakres podstawowy

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;

2) rozumie zróżnicowanie składniowe zdań wielokrotnie złożonych, rozpoznaje ich funkcje w tekście i wykorzystuje je w budowie wypowiedzi o różnym charakterze;

3) rozpoznaje argumentacyjny charakter różnych konstrukcji składniowych i ich funkcje w tekście; wykorzystuje je w budowie własnych wypowiedzi;

4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:

1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en; pisowni skrótów i skrótowców;

2) wykorzystuje składniowo‑znaczeniowy charakter interpunkcji do uwypuklenia sensów redagowanego przez siebie tekstu;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

3) rozumie i stosuje w tekstach retorycznych zasadę kompozycyjną (np. teza, argumenty, apel, pointa);

6) rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach;

7) odróżnia dyskusję od sporu i kłótni;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

IV. Samokształcenie.

1) rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne. Uczeń:

identyfikuje różne rodzaje bezdomności oraz jej przyczyny opisane w powieści Stefana Żeromskiego Ludzie bezdomni,
interpretuje metaforyczne i symboliczne znaczenie bezdomności w kontekście losów bohaterów Ludzi bezdomnych,
analizuje fragmenty powieści pod kątem konsekwencji wyboru drogi życiowej dokonanego przez bohaterów.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja;
drama.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Nomadzi sportretowani przez Stefana Żeromskiego – idea domu i bezdomności w Ludziach bezdomnych „. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i następnie rozwiązanie ćwiczenia nr 1 i 2 zawartego w sekcji „Sprawdź się”.
Nauczyciel poleca, by zainteresowane osoby przygotowały dramę pod tytułem: „Jak pomóc bohaterom Ludzi bezdomnych”. Potrzebne będę 4 zespoły, które przygotują kwestionariusz z pytaniami, na które musieliby odpowiedzieć bohaterowie Żeromskiego (dr Judym, Joanna Podborska, Korzecki, Wiktor Judym), gdyby spotkali się ze współczesnym psychologiem lub pracownikiem pomocy społecznej.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.
Lekcja zaczyna się od 4 krótkich scen pt. „Bohaterowie Ludzi bezdomnych potrzebują pomocy”. Przygotowane zespoły przeprowadzają rozmowy z postaciami z powieści, pozostali uczniowie notują swoje obserwacje. Po każdej scenie uczniowie wspólnie ustalają „diagnozę” problemu każdego z bohaterów, np. w przypadku Tomasz Judyma będzie to idealizm, a w przypadku Korzeckiego np. depresja. Następnie nauczyciel zadaje pytanie: czy w czasie i w warunkach społecznych, w których Żeromski pisał Ludzi bezdomnych, diagnozy brzmiałyby podobnie? Dlaczego?
Podanie celu i tematu zajęć.

Faza realizacyjna:

Nauczyciel przedstawia tezę: bezdomność opisana przez Żeromskiego jest wielowymiarowa: dosłowna, ale także metaforyczna i symboliczna. Pyta uczniów, czy zgadzają się z tym twierdzeniem. Odpowiedzi, które padną, powinny zostać zapisane na tablicy w formie mapy skojarzeń.
W drugiej części tej fazy lekcji nauczyciel poleca, by uczniowie indywidualnie wykonali następujące ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się”: 7., 8., 9. Później weryfikuje poprawność ich odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej.
Podsumowaniem rozważań prowadzonych podczas lekcji mogą być ustne, swobodne wypowiedzi w na pytanie z zadania domowego: Czy biorąc pod uwagę sposób prezentacji idei domu i bezdomności w Ludziach bezdomnych, można uznać wymowę powieści Żeromskiego za aktualną, odnoszącą się do problemów współczesnego świata?

Praca domowa:

Czy można dopatrzeć się podobieństwa pomiędzy Tomaszem Judymem a Stanisławem Wokulskim, bohaterem Lalki Bolesława Prusa, biorąc pod uwagę podejście tych bohaterów do otaczającego ich świata? Swoją odpowiedź uzasadnij, formułując dwa argumenty.

Materiały pomocnicze:

Metodyka literatury, tom 1. i 2., Warszawa 2001.
Magdalena Popiel, Próba tragizmu epickiego. „Ludzie bezdomni” Stefana Żeromskiego, „Pamiętnik Literacki”, 1998/2.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Prezentacja multimedialna”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Sprawdź się