Dla nauczyciela
Scenariusz zajęć
Autor: Anna Daniewicz, Krzysztof Błaszczak
Przedmiot: Chemia
Temat: Zastosowanie alkoholi monohydroksylowych
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym
Podstawa programowa:
Zakres podstawowy:
XIV. Hydroksylowe pochodne węglowodorów – alkohole i fenole. Uczeń:
6) porównuje metody otrzymywania, właściwości fizyczne i chemiczne oraz zastosowania alkoholi i fenoli.
Zakres rozszerzony:
XIV. Hydroksylowe pochodne węglowodorów – alkohole i fenole. Uczeń:
10) porównuje metody otrzymywania, właściwości i zastosowania alkoholi i fenoli.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne:
Uczeń:
wymienia i opisuje zastosowania alkoholi monohydroksylowych;
wyjaśnia, na czym polega fermentacja alkoholowa;
koreluje odpowiednią właściwość alkoholi z konkretnym zastosowaniem;
projektuje i przeprowadza doświadczenie na wykrywanie etanolu.
Strategia nauczania:
asocjacyjna;
problemowa.
Metody i techniki nauczania:
dyskusja dydaktyczna;
burza mózgów;
eksperyment chemiczny;
wirtualne laboratorium;
analiza materiału źródłowego;
ćwiczenia uczniowskie;
technika zdań podsumowujących.
Formy zajęć:
praca zbiorowa;
praca w grupach;
praca w parach;
praca indywidualna.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
rzutnik multimedialny;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
podręczniki.
Przebieg zajęć
Faza wstępna:
Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytania: Czy alkohole mogą być wykorzystywane w termometrach? Jakie zjawisko jest wykorzystywane w termometrze alkoholowym?
Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół terminu zastosowania alkoholi monohydroksylowych.
Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.
Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, jakie zostaną użyte w czasie lekcji.
Faza realizacyjna:
Nauczyciel dzieli klasę na grupy, rozdaje arkusze papieru A3, mazaki, glutaki. Zadaniem uczniów jest przygotowanie plakatu w formie mapy myśli na temat zastosowania alkoholi monohydroksylowych. Mają za zadanie przedstawić konkretne przykłady zastosowań oraz właściwość, która została wykorzystana do konkretnego zastosowania. Podczas realizacji tego zadania, uczniowie mogą korzystać z dostępnych źródeł informacji. Po upływie ustalonego czasu, liderzy grup prezentują plakaty z wykorzystaniem techniki gadająca ściana na forum klasy. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną wypowiedzi uczniów.
Eksperyment chemiczny – „Wykrywanie etanolu”. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy, rozdaje karty pracy. Uczniowie dobierają odpowiedni sprzęt i szkło laboratoryjne oraz odczynniki wg instrukcji wykonania. Uczniowie stawiają pytanie badawcze i hipotezę, przeprowadzają eksperyment wg instrukcji (patrz materiały pomocnicze), obserwują zmiany, wyciągają wnioski, zapisują wszystko w kartach pracy. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów. Po minionym czasie, liderzy grup prezentują efekty pracy. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną wypowiedzi uczniów.
Wirtualne laboratorium – uczniowie w parach przeprowadzają trzy doświadczenia: wykonanie spirytusu salicylowego, wykonanie wody toaletowej, wykonanie płynu do dezynfekcji skóry. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów.
Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.
Faza podsumowująca:
Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów. Przykładowe pytanie skierowane do uczniów:
Jakie zastosowania znajduje etanol?
Gdzie wykorzystuje się metanol?
Na czym polega fermentacja alkoholowa?
Jakie alkohole znajdują zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym?
Jakie alkohole znajdują zastosowanie w przemyśle kosmetycznym?
Jaka reakcja służy do wykrywania etanolu?
Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:
Przypomniałem/łam sobie, że...
Czego dziś się nauczyłem/łam...
Co było dla mnie łatwe...
Co sprawiło mi trudność...
Praca domowa:
Uczniowie sprawdzają swoją wiedzę wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – sprawdź się.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Wirtualne laboratorium może być wykorzystane przez uczniów podczas samodzielnej pracy na lekcji lub przed wykonaniem ćwiczeń dołączonych do medium. Medium może być również wykorzystane przez uczniów nieobecnych w szkole celem uzupełniania braków.
Materiały pomocnicze:
1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):
Jakie zastosowania znajduje etanol?
Gdzie wykorzystuje się metanol?
Na czym polega fermentacja alkoholowa?
Jakie alkohole znajdują zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym?
Jakie alkohole znajdują zastosowanie w przemyśle kosmetycznym?
Jaka reakcja służy do wykrywania etanolu?
Doświadczenie:
Szkło i sprzęt laboratoryjny: zlewki, czajnik elektryczny, probówki, pipety.
Odczynniki chemiczne: woda, etanol, roztwór dichromianu(VI) potasu, stężony kwas siarkowy(VI).
Instrukcja wykonania:
Do probówki wlej ok. 3 cmIndeks górny 33 etanolu.
Do etanolu dodaj dwie krople roztworu dichromianu(VI) potasu i jedną kroplę stężonego kwasu siarkowego(VI).
Probówkę umieść w zlewce z gorącą wodą.
Obserwuj zmiany.
Nauczyciel przygotowuje:
mazaki; glutaki;
arkusze papieru A3;
karty charakterystyk ucznia;
karty pracy: