Scenariusz zajęć

Autor: Anna Daniewicz, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: Chemia

Temat: Zastosowanie alkoholi monohydroksylowych

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy:

XIV. Hydroksylowe pochodne węglowodorów – alkohole i fenole. Uczeń:

6) porównuje metody otrzymywania, właściwości fizyczne i chemiczne oraz zastosowania alkoholi i fenoli.

Zakres rozszerzony:

XIV. Hydroksylowe pochodne węglowodorów – alkohole i fenole. Uczeń:

10) porównuje metody otrzymywania, właściwości i zastosowania alkoholi i fenoli.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wymienia i opisuje zastosowania alkoholi monohydroksylowych;

• wyjaśnia, na czym polega fermentacja alkoholowa;

• koreluje odpowiednią właściwość alkoholi z konkretnym zastosowaniem;

• projektuje i przeprowadza doświadczenie na wykrywanie etanolu.

Strategia nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• burza mózgów;

• eksperyment chemiczny;

• wirtualne laboratorium;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika zdań podsumowujących.

Formy zajęć:

• praca zbiorowa;

• praca w grupach;

• praca w parach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• podręczniki.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytania: Czy alkohole mogą być wykorzystywane w termometrach? Jakie zjawisko jest wykorzystywane w termometrze alkoholowym?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół terminu zastosowania alkoholi monohydroksylowych.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, jakie zostaną użyte w czasie lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel dzieli klasę na grupy, rozdaje arkusze papieru A3, mazaki, glutaki. Zadaniem uczniów jest przygotowanie plakatu w formie mapy myśli na temat zastosowania alkoholi monohydroksylowych. Mają za zadanie przedstawić konkretne przykłady zastosowań oraz właściwość, która została wykorzystana do konkretnego zastosowania. Podczas realizacji tego zadania, uczniowie mogą korzystać z dostępnych źródeł informacji. Po upływie ustalonego czasu, liderzy grup prezentują plakaty z wykorzystaniem techniki gadająca ściana na forum klasy. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną wypowiedzi uczniów.

2. Eksperyment chemiczny – „Wykrywanie etanolu”. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy, rozdaje karty pracy. Uczniowie dobierają odpowiedni sprzęt i szkło laboratoryjne oraz odczynniki wg instrukcji wykonania. Uczniowie stawiają pytanie badawcze i hipotezę, przeprowadzają eksperyment wg instrukcji (patrz materiały pomocnicze), obserwują zmiany, wyciągają wnioski, zapisują wszystko w kartach pracy. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów. Po minionym czasie, liderzy grup prezentują efekty pracy. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną wypowiedzi uczniów.

3. Wirtualne laboratorium – uczniowie w parach przeprowadzają trzy doświadczenia: wykonanie spirytusu salicylowego, wykonanie wody toaletowej, wykonanie płynu do dezynfekcji skóry. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów.

4. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów. Przykładowe pytanie skierowane do uczniów:

• Jakie zastosowania znajduje etanol?

• Gdzie wykorzystuje się metanol?

• Na czym polega fermentacja alkoholowa?

• Jakie alkohole znajdują zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym?

• Jakie alkohole znajdują zastosowanie w przemyśle kosmetycznym?

• Jaka reakcja służy do wykrywania etanolu?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Czego dziś się nauczyłem/łam...

• Co było dla mnie łatwe...

• Co sprawiło mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie sprawdzają swoją wiedzę wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – sprawdź się.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Wirtualne laboratorium może być wykorzystane przez uczniów podczas samodzielnej pracy na lekcji lub przed wykonaniem ćwiczeń dołączonych do medium. Medium może być również wykorzystane przez uczniów nieobecnych w szkole celem uzupełniania braków.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jakie zastosowania znajduje etanol?

• Gdzie wykorzystuje się metanol?

• Na czym polega fermentacja alkoholowa?

• Jakie alkohole znajdują zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym?

• Jakie alkohole znajdują zastosowanie w przemyśle kosmetycznym?

• Jaka reakcja służy do wykrywania etanolu?

2. Doświadczenie:

Szkło i sprzęt laboratoryjny: zlewki, czajnik elektryczny, probówki, pipety.

Odczynniki chemiczne: woda, etanol, roztwór dichromianu(VI) potasu, stężony kwas siarkowy(VI).

Instrukcja wykonania:

• Do probówki wlej ok. 3 cmIndeks górny 3³ etanolu.

• Do etanolu dodaj  dwie krople roztworu dichromianu(VI) potasu i jedną kroplę stężonego kwasu siarkowego(VI).

• Probówkę umieść w zlewce z gorącą wodą.

• Obserwuj zmiany.

Nauczyciel przygotowuje:

• mazaki; glutaki;

• arkusze papieru A3;

• karty charakterystyk ucznia;

• karty pracy: